در سال های اخیر، باروری پایین به پدیدهای همه گیر و فراگیر در مناطق مختلف کشور تبدیلشده است و بسیاری از استانها و شهرستانهای کشور، باروری زیر سطح جانشینی را تجربه می کنند. بااینحال، علیرغم همگرایی در تحولات باروری، به نظر می رسد که میزان و الگوی باروری در میان زیرگروههای مختلف اجتماعی-جمعیتی یکسان نباشد. بر این اساس، این مقاله با استفاده از روش تاریخچه موالید و داده های پیمایش ملّی شاخص های چندگانه جمعیت و سلامت (1394)، به بررسی الگوها و سطوح باروری افتراقی در میان زیرگروههای مختلف اجتماعی و جمعیتی در ایران میپردازد. نتایج نشان داد که میزان باروری کل کشور در دوره زمانی 94-1392، 2/02فرزند به ازای هر زن بوده و همچنین تأخیر در فرزندآوری به سنین بالاتر (34-25 سال) رخداده است. بهعلاوه، یافته ها بیانگر تفاوتهای محسوس و معنادار باروری در میان زیرگروههای مختلف اجتماعی- جمعیتی (سکونتی، تحصیلی، شغلی، اقتصادی و...) است. نتایج رگرسیون پواسون نشان داد که متغیرهای سن، تحصیلات، اشتغال زنان، مصرف فرهنگی، وضعیت اقتصادی، سکونت شهری-روستایی و سطح توسعه یافتگی استان محل سکونت، تأثیر معنیداری بر باروری زنان دارند و حدود 42 درصد تغییرات باروری را تبیین کردهاند. ازاینرو، در سیاست های جدید جمعیتی، باید به باروری افتراقی در میان زیرگروه های مختلف اجتماعی توجه کرد و سیاستگذاریهای هدفمند در این خصوص پی گیری نمود.
امانی، مهدی،(1374). «کوششی در نگرش تاریخی به روند میزانهای موالید و مرگومیر و شناخت مراحل انتقال»، فصلنامه جمعیت، ش 14-13.
اصغری، صمد،(1392). بررسی شاخصهای توسعهیافتگی استانها با توجه به نتایج سرشماریهای 1385 و 1390، گزارش پژوهشی، پژوهشکده آمار.
امیر خسروی، ارژنگ، (1374). «برآورد جمعیتی بر اساس دادههای سازمان ثبتاحوال و کاربردهای آن»، فصلنامه جمعیت، ش 14-13.
دراهکی، احمد و محمود مشفق،(1400).«رواج ازدواج خویشاوندی و عوامل پشتیبان آن در میان زنان حداقل یکبار ازدواجکرده مناطق شهری استان بوشهر»، مطالعات راهبردی زنان، د 24، ش 94.
رستگار خالد، امیر و میثم محمدی، (۱۳۹۴). «تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (بر پایه تحلیل ثانوی دادههای پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان)»، جامعهشناسی کاربردی، ش 58.
زاهدیان، علی رضا (1392). تعیین توزیع دو دهک پایین جامعه در مناطق جغرافیایی، گزارش پژوهشی، پژوهشکده آمار.
سوبوتکا، توماس، آنا ماتیساک، زوزانا برزوزوسکا، (1399). پاسخهای سیاستی به باروری پایین، ترجمه رسول صادقی و میلاد بگی، انتشارات موسسه مطالعات جمعیتی کشور، تهران.
عباسی شوازی، محمد جلال، میمنت حسینی چاوشی، پیتر مکدونالد، بهرام دلاور،(1384). تحولات باروری در ایران: شواهدی از استانهای منتخب، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
عباسیشوازی، محمد جلال و عباس عسکری ندوشن،(1384). «تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران: مطالعه موردی استان یزد»، نامه علوم اجتماعی، ش 25.
عباسیشوازی، محمد جلال و رسول صادقی،(1385). «قومیت و باروری: تحلیل رفتار باروری گروههای قومی در ایران»، فصلنامه نامه علوم اجتماعی، ش 29.
عباسیشوازی، محمد جلال و ملیحه علی مندگاری،(1389). «تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتاری باروری در ایران»، پژوهش زنان، ش 28.
عینیزیناب، حسن و دیگران،(1394). تحلیل چند متغیره باروری، گزارش پژوهشی، پژوهشکده آمار.
لوکاس، دیوید و پاول میر،(1381). درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه حسین محمودیان، انتشارات دانشگاه تهران: تهران.
مرکز آمار ایران ،(1401). برآورد میزان باروری در کشور 1400، کمیته آمار بخشی، مرکز آمار ایران.
معینی، سید رضا و علی پایدار فر، (1376). «روند تکوینی شاخص نوگرایی و سنجش آن با نسبت باروری»، فصلنامه جمعیت، ش 20-19.
میرزایی، محمد، مجید کوششی و محمدناصر ناصری، (1375). برآورد و تحلیل شاخصهای حیاتی- جمعیتی کشور در سرشماریهای 1365 و 1370، گزارش پژوهشی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران.
Abbasi-Shavazi, M. J. A. Mehryar, G. Jones, and P. McDonald (2002). “Revolution, war and Modernization: Population Policy and Fertility Change in Iran”. Journal of Population Research 19 (1): 25–46.
Abbasi-Shavazi, MJ. P. McDonald, and M. Hosseini-Chavoshi (2009). The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction, Springer.
Aghajanian, A. and A. Mehryar (1999). “Fertility transition in the Islamic Republic of Iran: 1967-1996”, Asia-Pacific Population Journal 14(1): 21-42.
Caldwell, J. (1982). Theory of Fertility Decline. Academic Press, London.
Casterline, J. B. (2001). Diffusion Processes and Fertility Transition: Introduction”, in Diffusion Processes and Fertility Transition: Selected Perspectives, Washington D.C: National Academy Press, Pp 1-38.
Coleman, D. (2006). “Immigration and Ethnic Change in Low Fertility Countries، A Third Demographic Transition”, Population and Development Review, 32 (3)،401-446.
Davis, K. (1963). “The Theory of Change and Response in Modern Demographic History”, Population Index 29(4): 345-366.
Easterlin, R. (1975). “An Economic Framework for Fertility Analysis”, Studies in Family Planning, 6(1): 54-63.
Erfani A. K. McQuillan (2008). “Rapid Fertility Decline in Iran: Analysis of Intermediate Variables”, Journal of Biosocial Sciences 40(3):459–478.
Erfari, A. (2005). “Shifts in Social Development and Fertility Decline in Iran: A Cluster Analysis of provinces”, 1986-1996, Discussion Paper 05-1, Population Studies Centre, University of Western Ontario, London.
Hosseini-Chavoshi, M. P. McDonald, and M.J. Abbasi-Shavazi, (2006). The Iranian Fertility Decline, 1981-1999: An Application of the Synthetic Parity Progression Ratio Method, Population, 61(5-6), pp. 701-718.
McDonald, P. (2000). “Gender Equity in Theories of Fertility Transition”. Population and Development Review 26(7): 427-439.
McNicoll, G. (1980). “Institutional Determinants of Fertility Change”, Population and Development Review, 6(3): 441-462.
McNicoll, G. (1985). “The Nature of Institutional and Community Effects on Demographic Behaviour: A Discussion”, in J. Casterline, ed. The Collection and Analysis of Community Data, International Statistical Institute, Voorburg, 177-184.
Mirzaie, M. (2005). Swings in Fertility Limitations in Iran. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 14(1), pp. 25-33.
Morgan, P. and M. Taylor, (2006) “Low Fertility at the Turn of the Twenty-First Century”, Annual Review of Sociology, 32: 375-399.
Salehi-Isfahani, D. M.J. Abbasi-Shavazi, and M. Hosseini-Chavoshi, (2010), “Family Planning and Fertility Decline in Rural Iran: An Evaluation”, Health Economics, 19: 159–180.
Sobotka, T. (2011) “Fertility in Central and Eastern Europe After 1989: Collapse and Gradual Recovery”, Historical Social Research, 36(2): 246-296.
Wilkins, E. (2019). Low Fertilty: A Review of the Determinants, Working Paper No.2, UNFPA.
شیری, محمد, & صادقی, رسول. (1401). باروری افتراقی در ایران: شواهدی از آمارگیری شاخصهای چندگانه جمعیت و سلامت 1394. مطالعات راهبردی زنان, 24(96), -. doi: 10.22095/jwss.2022.363820.3091
MLA
محمد شیری; رسول صادقی. "باروری افتراقی در ایران: شواهدی از آمارگیری شاخصهای چندگانه جمعیت و سلامت 1394". مطالعات راهبردی زنان, 24, 96, 1401, -. doi: 10.22095/jwss.2022.363820.3091
HARVARD
شیری, محمد, صادقی, رسول. (1401). 'باروری افتراقی در ایران: شواهدی از آمارگیری شاخصهای چندگانه جمعیت و سلامت 1394', مطالعات راهبردی زنان, 24(96), pp. -. doi: 10.22095/jwss.2022.363820.3091
VANCOUVER
شیری, محمد, صادقی, رسول. باروری افتراقی در ایران: شواهدی از آمارگیری شاخصهای چندگانه جمعیت و سلامت 1394. مطالعات راهبردی زنان, 1401; 24(96): -. doi: 10.22095/jwss.2022.363820.3091