عقد ازدواج همانند هر قراردادی، شرایطی دارد که طرفین بر وجود و رعایت آن‌ها توافق می‌کنند. عقد ازدواج بیش از هر پیمانی بر صداقت استوار است. بااین‌حال بعد از وقوع عقد در برخی موارد مشاهده می‌شود که علیرغم توافقات انجام‌گرفته، خلاف آن کشف می‌شود. کشف خلاف واقع در عقد ازدواج، دارای احکامی است که شناخت آن‌ها برای زوجین و نظام تقنینی و قضایی اهمیت زیادی دارد. روش پژوهش حاضر توصیفی، تحلیلی و استنباطی است. گردآوری مطالب به شیوه‌ی کتابخانه‌ای است. یافته‌ها و نتایج پژوهش نشان داد کشف خلاف واقع بعد از وقوع عقد، حسب مورد آثار و احکام گسترده‌‌ای چون بطلان، بطلان عقد به همراه حرمت ازدواج بعدی (ابد یا موقت)، فسخ عقد ازدواج، اجبار به انجام تعهد، ادامهی زندگی، تفکیک اقامتگاه، جبران خسارت، تقاضای زوجه برای طلاق، عدم نفوذ عقد، حق ابطال نکاح، مجازات، اجرای حدود الهی، ممنوعیت ادامهی اشتغال را در پی دارد.
ابن منظور، محمد بن مکرم، (۱۴۱۴ ق). لسان العرب، بیروت :دار صادر.
امامی، اسدالله و حسن صفایی، (۱۳۶۹). حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، (۱۴۱۶ ق). شرح ارشاد، قم: چاپ افست قم.
بحرانى، آل عصفور، یوسفبناحمدبن ابراهیم، (۱۴۰۵ ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، تحقیق/تصحیح: محمدتقی ایروانى- سید عبدالرزاق مقرم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حر عاملی، محمد بن حسن، (۱۴۰۹ ق). تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق/تصحیح: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
حلى، ابن ادریس، (۱۴۱۰ ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلی، نجمالدین و جعفربن حسن محقق، (۱۴۱۰ ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق/تصحیح: عبد الحسین محمدعلی بقال، قم: اسماعیلیان.
موسوی خمینی، سید روح‌الله ، (۱۳۹۲). تحریر الوسیله، فتوای الامام الخمینی (س)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
خویی، سید ابوالقاسم، (۱۴۱۰ ق). منهاج الصالحین، قم: مدینه العلم.
سبزواری، سید عبدالاعلی، (1388). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم: دار التفسیر.
شبیری زنجانى، سید موسى، (۱۴۱۹ ق). کتاب نکاح، قم: راى‌پرداز.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، (۱۴۱۰ ق). العروه‌الوثقی، بیروت: الدار الاسلامیه.
طوسى(شیخ طوسی)، محمدبن حسن (۱۴۰۰ ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دار الکتاب العربی.
عاملی جبعی(شهید ثانی)، زین‌الدینبن علی، (۱۴۰۳ ق).االروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، بیروت: چاپ محمد کلانتر.
_____________________ .مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: المعارف الإسلامیه.
فاضل هندى، محمدبن حسن (۱۴۱۶ ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، تحقیق/تصحیح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کرکى(محقق ثانى)، علىبن حسین، (۱۴۱۴ ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
کلینى، ابوجعفر محمدبن یعقوب، (۱۴۲۹ ق). الکافی، تحقیق/تصحیح: پژوهشگران مرکز تحقیقات دار الحدیث، قم: دار الحدیث للطباعه و النشر.
کاتوزیان، ناصر، (۱۳۹۲). دوره حقوق مدنی خانواده: نکاح و طلاق، روابط زن و شوهر، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق داماد، سید مصطفی، (۱۳۷۹). حقوق خانواده ـ نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی .
)