تجارب حقوقی زنان مطلقه از فرایند طلاق در ایران (موردمطالعه‌ی شهر قم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مطالعات زنان، عضو هیات علمی پژوهشکده مهرستان، اصفهان، ایران.

2 کارشناسی ارشد مطالعات زنان- حقوق زن در اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

طلاق پدیده ای اجتماعی است که با ارکان مختلف جامعه اعم از خرد و کلان درآمیخته و در ارتباط متقابل با عرصه های مختلف فردی، خانوادگی، نهادی و ساختاری است. بر این اساس، افراد در فرایند طلاق سنخ های متفاوتی از وقایع را تجربه می‌کنند و به دلیل قانونی و قضایی بودن امر طلاق، یکی از مهمترین انواع آنها «تجارب حقوقی» است که اشاره به سنخی از تجارب افراد در طول درگیری و ارتباط با امر حقوقی دارد. این تحقیق بر آن است مبتنی بر مصاحبه نیمه ساختاریافته با زنان مطلقه (15 نمونه از شهر قم) و با تکنیک تحلیل مضامین، به توصیف غنیِ این تجارب پرداخته تا به این سوال پاسخ دهد که «زنان فرایند حقوقی طلاق در ایران را با چه کیفیتی و مبتنی بر نقش‌آفرینی کدام کنشگران تجربه می‌کنند؟» بر اساس یافته‌ها، تجارب حقوقی زنان در فرایند طلاق در سه سطح فردی، نهادی و قانونی صورت می‌ گیرد. در این میان، سطح فردی به ویژه گروه قضات مهمترین مقوله به شمار آمده است. بطوریکه در مورد نظام حقوقی ایران در خصوص مساله طلاق باید اذعان داشت افراد به ویژه قضات و وکلا فراتر از هر امر دیگری اعم از عاملیت زنان، نهادهای مرتبط و قوانین ایفای نقش دارند. همچنین واحد معنایی غالب در روایت زنان از تجارب‌شان، مربوط به نسبتی است که این تجارب با «زن بودن» آنها دارد و لذا غلبة جنسیت به اقسام مختلف در مواجهات با افراد (به ویژه قضات)، نهادها (به ویژه دستگاه قضایی) و قوانین ظهور داشته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ایزدی­فرد، علی­اکبر و علی یوسفی آهنگرکلایی، (1383). «ملاحظاتی پیرامون شورای حل اختلاف»، مقالات و بررسی­ها، د 3، ش 76.
  • بخشی، غدیر و غلام‌رضا غفاری، (1391).«تبیین جامعه‌شناختی سرمایه اجتماعی پلیس»، مطالعات امنیت اجتماعی، د 3، ش 32.
  • پرهیزکاری، سید روح‌الله، (1393). «اصول اخلاقی برخورد با متهم در سیره­ قضایی امام علی (ع)»، پژوهش­نامه اخلاق، ش 26.
  • ثقفیان، حسن و زهرا طهری، (1390). «آسیب­شناسی زنان جوان پس از طلاق»، همایش ملی آسیب‌شناسی مسائل جوانان»، https://civilica.com/doc/184014/.
  • جاوید، محمدجواد و مریم مهاجری، (1397). «مبانی مداخله دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقی ایران»، مطالعات راهبردی زنان، د 21، ش 82.
  • جباران،محمدرضا،(1400).« الگوی اخلاقی طلاق همسران در قرآن کریم»،مطالعات راهبردی زنان، د 23، ش 91.
  • خاکخور، طاهره، (1397). تجربه زیسته زنان مطلقه، تهران: جامعه­شناسان.
  • خلج­آبادی، فریده، فاطمه تنها و فاطمه ابوترابی زارچی، (1396). «تجربه­ی زیسته­ی زنان مطلقه شهر ساوه در حوزه روابط خانوادگی و اجتماعی»، زن در توسعه و سیاست، د 15، ش 3.
  • ده­کردی، علی و فاطمه مهدی­زاده، (1399)، «تفاوت‌های جنسیتی طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در پیش‌بینی طلاق عاطفی زوجین»، زن و مطالعات خانواده، د 13، ش 47.
  • رضایی، زینب، (1393). «عوامل اجتماعی مرتبط با طلاق در دوران عقد (با تأکید بر تجربه زیسته زنان در شهر اراک)»، (پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی فاطمه جمیلی کهنه شهری، دانشگاه الزهراء).
  • زارع، سمیه، (1393). «تبیین فرآیند روان‌شناختی مواجه با طلاق در زنان مطلقه»، (پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس به راهنمایی ماریا آگیلار وفایی).
  • صادقی فسایی، سهیلا و مریم ایثاری، (1391). «تحلیل جنسیتی از زندگی پس از طلاق: مطالعه کیفی»، زن در توسعه و سیاست، د 10، ش 3.
  • صدیق تقی­زاده، صدیقه، (1400). «رتبه نهم استان قم در طلاق»، خبرگزاری فارس http://fna.ir/3mytq.
  • طالبی، هدی، (1395). «مشکلات فردی و خانوادگی زنان پس از طلاق»، همایش آموزه­های اسلامی، انسان معاصر و نظام خانواده»، https://civilica.com/doc/714345/.
  • علیزاده، عبدالرضا، (1394). مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق: جستاری در نظریه­های جامعه­شناسی حقوق و بنیادهای حقوق ایران، تهران: سمت.
  • عابدی­نیا، نسرین، جعفر بوالهری و محمدمهدی نقی­زاده، (1394). «مقایسه­ی عوامل زمینه­ساز تقاضای طلاق برحسب جنسیت»، مطالعات روان­شناختی، د 11، ش 1.
  • عبداللهی، اصغر، احدی، حسن، تاجری، بیوک و کبری حاج علیزاده،(1399).« تجربه­ی طلاق از منظر زوجین مطلقه در شهر تهران در پنج سال اول زندگی»، مطالعات راهبردی زنان، د 23 ،ش 89.
  • علاسوند، فریبا، (1392). «مداخله حکومت اسلامی درباره حقوق خانواده، ظرفیت­ها و ضرورت­گاه­ها»، مطالعات راهبردی زنان، د 16، ش 62.
  • غمامی، محمدمهدی، (1396). نظم عمومی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  • قلی­زاده، آذر و سحر غفاریان، (1390).«آسیب­شناسی مهریه و عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر آن»، زن و جامعه، د 2، ش 1.
  • کاوندی، حجت­الله، (1392). احکام حقوقی خانواده، پژوهشکده علوم انسانی امام صادق (ع)، قم: زمزم هدایت.
  • لوی برول، هانری و همکاران (1371)، حقوق و جامعه­شناسی، ترجمه­ی مصطفی رحیمی، تهران: سروش.
  • مظاهری، امیرمسعود، (1393). «تجارب زنان از طلاق و آسیب‌های اجتماعی متأثر از آن در بین زنان شهرستان کازرون»، کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، https://civilica.com/doc/421122/.
  • محمدی، مرتضی، (1383). «ازدواج، نفقه و تمکین»، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، ش 25.
  • منصورآبادی، عباس و همکاران، (1396). «الگوهای تصمیم‌گیری قضایی در آمریکا و ایران»، پژوهش حقوق کیفری، د 5، ش 18.
  • ناصری دولت­آبادی، مهدی و مصطفی صبوری، (1396). «چگونه یک قاضی شایسته باشیم»، قضاوت، ش 92.
  • هدایت­نیا، فرج­الله، (1398). ظرفیت حقوق در تحکیم خانواده، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • همتی، مجتبی و غلامرضا داودی، (1396). «مطالعه تطبیقی استانداردهای رفتار قضایی (اسلام، ایران، امریکا و چین) در پرتو اصول بنگلور»، مطالعات حقوقی، د 9، ش 2.
  • یوسف­زاده، حسن، (1384). «پایش جامعه­شناختی مهریه»، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، ش 27.
  • Creswell, J. W, Miller, D. L. (2010), "Determining Validity in Qualitative Inquiry", Theory into Practice, 39 (3).
  • Gorkem ,K. K, Cankurtaran.ozlem. (2020), “Experiences of Divorced Women Subject to Domestic Violence in Turkey” ,Journal of Interpersonal Violence, July, 7 (10).
  • Tanveer ,A. K, H. (2020), “Lived experiences of divorced women in Kashmir: a phenomenological study”, Journal of Gender Studies, September, 30 (4).
  • Van Drentth, A. Knijn, T. Lewis, J. (1999), “Sources of Income for Lone Mother Families: Policy Changes in Britain and The Netherlands and the Experiences of Divorced Women”,Journal of Social Policy, 28(4).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار