ازدواج سفید از منظر فقهی - حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

ازدواج سفید آن است که طرفین بدون عقد نکاح شرعی یا مفقود بودن یکی از شروط نکاح، اقدام به تشکیل زندگی مشترک می‌کنند و ازآنجاکه آمار آن در جامعه کنونی ما رو به فزونی است لازم است ابعاد فقهی و حقوقی این پدیده مورد مداقه قرار بگیرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد بررسی اهمیت ازدواج سفید در فقه و حقوق است. یافته­های پژوهش نشان داد که ازدواج سفید همواره به دلیل نداشتن یکی از ارکان ازدواج صحیح شرعی ازنظر فقهی و قانونی اساساً ازدواج شمرده نمی‌شود چراکه در ازدواج سفید سه حالت را می‌توان تصور کرد و هر سه حالت هم فاقد یک یا چند رکن هستند:در حالت اول طرفین بدون قصد ازدواج اقدام به همباشی می‌کنند؛ در حالت دوم گرچه به‌قصد ازدواج اقدام به همباشی می‌کنند لکن ایجاب و قبول لفظی وجود ندارد (برخی این قسم را همان نکاح معاطاتی می‌دانند)؛ و در حالت سوم نیز گرچه هم قصد و هم لفظ وجود دارد اما سایر ارکان ازدواج شرعی مثل اذن پدر برای دختر باکره یا ذکر مهر و مدت در ازدواج موقت وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • قانون مدنی.
  • ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، اول، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
  • ابن فارس، ابو الحسین احمد بن زکریا، (1404 ق). معجم مقائیس اللغة، اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  • ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، (1414 ق). لسان العرب، سوم، بیروت: للطباعه و النشر و التوزیع.
  • امامى، سید حسن، حقوق مدنى، اول، تهران، انتشارات اسلامیه، بی‌تا.
  • انصارى، مرتضى بن محمدامین، (1415 ق). کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - الحدیثة)، اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  • ـــــــــــــــــــــ (1415 ق). کتاب النکاح، اول، قم: موسسه باقری.
  • بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405 ق). الحدائق الناضرة فی احکام الطاهرة، اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • تستری، اسدالله، مقابس الأنوار و نفائس الأسرار، اول، قم: موسسه آل البیت «علیهم‌السلام»، بی‌تا.
  • توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاهة (المکاسب)، (تقریرات درس آیت‌الله خویی)، اول، نجف اشرف: انتشارات آداب، بی‌تا.
  • جعفری لنگرودی، (1372). محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، ششم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410 ق). الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
  • حائرى، سید على بن محمد، (1419 ق). ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، اول، قم: موسسه النشر الإسلامی.
  • حسینی شیرازی، محمد، (1407 ق). الفقه موسوعه استدلالیه فی فقه الاسلامی، بیروت: دارالعلوم.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، (1409 ق). وسائل الشیعه، قم: موسسه آل البیت «علیهم‌السلام».
  • حلی، حسن بن یوسف، (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، اول، قم: موسسه امام صادق «علیه‌السلام».
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله، (1379 ق). کتاب البیع، اول، تهران: موسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی.
  • ــــــــــــــــــــ تحریر الوسیله، اول، قم: موسسه مطبوعات دار العلم، بی‌تا.
  • خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، (1418 ق). اول، قم: موسسه احیاء آثار الإمام خویی.
  • راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412 ق). مفردات الفاظ القرآن، اول، لبنان ـ سوریه: دارالعلم الدار الشامیه.
  • رمضانی فر، حدیثه و آدیش، محمدعلی، (1397). مطالعه تجربه زیسته افراد در مورد ازدواج سفید در ایران، مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، د 7، ش 1.
  • شریفی، هادی، همباشی سیاه چگونه ازدواج سفید شد، بخش تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف 20/6/1393.
  • صادقی تهرانی، محمد، رساله توضیح المسائل نوین، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، بی‌تا.
  • عاملى، محمد بن مکى (شهید اول)، القواعد و الفوائد، مصحح: سید عبدالهادی حکیم، اول، قم: کتابفروشی مفید، بی‌تا.
  • عاملى، زین الدین بن على(شهیدثانی)، (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرایع الاسلام، اول، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
  • ـــــــــــــــ (1413 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، اول، قم: کتاب‌فروشی داوری.
  • عظیم­پورمقدم، عظیم و فاطمه پاپی­نژاد،(1398).«راهکارهای مقابله با ازدواج سفید از منظر قرآن و روایات»،مطالعات راهبردی زنان، د 21، ش 84 .
  • طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، (1387 ق). تهران: المکتبه المرتضویه.
  • ــــــــــــــــ (1365 ق). تهذیب الاحکام، چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  • فاضل هندى، محمد بن حسن، (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • فهیمی، اکبر، (1396). بررسی فقهی حقوقی ازدواج سفید، دومین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، تهران: دانشگاه تهران.
  • فیومى، احمد بن محمد مقرى، الم صباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، اول، قم: منشورات دارالرضی، بی‌تا.
  • قنبریان، مهدی، (1396). بررسی ازدواج سفید در نظام حقوقی ایران و غرب (مدرنیته)، مطالعات حقوق، ش 17.
  • کاتوزیان، امیرناصر، (1388). حقوق خانواده، اول، تهران: شرکت سهامی انتشار...
  • کرکی، علی بن حسین (محقق ثانی)، (1414 ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، دوم، قم: موسسه آل البیت «علیهم‌السلام».
  • گروسی، سعیده، فاطمه یاری نسب،(1399).« تفاوت نسلی نگرش به ارزش­های ازدواج و عوامل موثر در آن در زنان ساکن شهر یاسوج »، مطالعات راهبردی زنان، د 22، ش 87 .
  • محقق حلی، ابوجعفر نجم الدین جعفر بن الحسن، (1409 ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، دوم، قم: امیر قلم.
  • محقق داماد، سید مصطفی، (1385). بررسى فقهى حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، سیزدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • حسینی‌مراغی، میرعبدالفتاح بن علی، (1417 ق). میر عبد الفتاح، العناوین الفقیه، اول، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  • مصطفوی، حسن، (1402 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر.
  • مغنیه، محمدجواد، (1421 ق). فقه الإمام جعفر الصادق، دوم، قم: موسسه انصاریان.
  • مکارم شیرازی، ناصر، (1425 ق). انوارالفقاهه (کتاب البیع)، اول، قم: انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی طالب «علیه‌السلام».
  • مقصودی، سوده، طاهره بازمانده و سید محمد موسوی نسب،(1399).« بررسی رابطه­ی سبک­های عشق­ورزی با سازگاری زناشویی »،مطالعات راهبردی زنان، د 22، ش 90.
  • نائینى، محمدحسین، (1373 ق). منی الطالب فی حاشیة المکاسب، اول، تهران: المکتبه المحمدیه.
  • نجفى، محمدحسن، (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • نراقی، احمد، (1415 ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة، اول، قم: موسسه آل البیت «علیهم‌السلام».
  • یزدی، سید محمدکاظم، (1421 ق). حاشیه المکاسب، دوم، قم: موسسه اسماعیلیان.
  • https://www.ghatreh.com
  • «تبعات ازدواج سفید یا هم باشی»، کد مطلب:233251،22، مهر 1395.