کنش های اجتماعی زنان و دختران نسبت به حجاب و رابطه آن با مصرف اینترنت و ماهواره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد

2 عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه شاهد

3 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

مقاله حاضر، حجاب را به عنوان نوعی کنش در نظر گرفته و به بررسی آن در قالب 4 نوع سبک کنشی مطابق با نظریه وبر می پردازد. امروزه، به ویژه تحت تأثیر اینترنت و ماهواره، در نگرش سنتی نسبت به حجاب، تغییراتی رخ داده است. بر این اساس سؤال اصلی این تحقیق این است که آیا در نتیجه این تغییرات، انگیزه اصلی زنان و دختران در رد و یا قبول حجاب مطابق با نظریه وبر، بر چه سبک کنش اجتماعی استوار است؟ جامعه آماری تحقیق حاضر را دختران و زنان ساکن در سه منطقه تهران (2، 10 و 18) تشکیل می دهد که 358 نفر به عنوان نمونه تحقیق با روش نمون هگیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد مهم ترین سبک کنش اجتماعی مؤثر در رعایت حجاب، کنش ارزشی دینی بوده و سبک مؤثر در رد آن، کنش ارزشی سکولار است. همچنین نتایج نشان می دهند که مصرف ماهواره و اینترنت در سبک کنش ارزشی (دینی و سکولار) مؤثرند؛ بدین ترتیب که با افزایش ساعات مصرف با هدف تفریح و سرگرمی، کنش دینی نسبت به حجاب، کاهش و کنش ارزشی سکولار نسبت به آن افزایش می یابد.

کلیدواژه‌ها


  • ×      اباذری، یوسف و حسن چاوشیان.«از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی، رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، سال 5، ش20، (1381).

    ×      احمدی، خدابخش، بیگدلی، زهرا، مرادی، آزاده و فتح‏ا... سیداسماعیلی. «رابطه اعتقاد به حجاب و آسیب‏پذیری فردی، خانوادگی و اجتماعی»، نشریه علوم رفتاری، سال چهارم، ش 2، (1389).

    ×      ادیبی سده، مهدی و مهستی علی‏زاده، «تبیین جامعه‏شناختی مدیریت بدن در میان زنان»، مطالعات اجتماعی و روا‌‌‌ن‌شناختی زنان، سال 9، ش 3، (زمستان 1390).

    ×      اسکیدمور، ویلیام، تفکر نظری در جامعه‌شناسی1385. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،ترجمه‏محمد مقدس، احمد رجب زاده، علی هاشمی گیلانی، علی محمدحاضری، سعید معیدفر.

    ×      اسمیت،فیلیپ 1383.درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه حسن پویان، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی.

    ×      ایازی، محمدعلی 1380.فقه پژوهی قرآنی، درآمدی بر مبانی نظری آیات‌الاحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.

    ×      اینگلهارت، رونالد 1387.مقدس و عرفی (دین و سیاست در جهان)، ترجمه مریم وتر، تهران، چاپ اول، کویر.

    ×      اینگلهارت، رونالد 1373.تحول فرهنگی در جامعه‏ پیشرفته‏صنعتی، ترجمه‏مریم وتر، تهران، کویر.

    ×      آزادارمکی، تقی و بهمن «مسقطیان، تغییرات فرهنگی در استان مازندران، آزمون تجربی نظریه اینگلهارت»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال 1، شماره 3، (1380).

    ×      آزادارمکی،تقیو حسن چاوشیان. «بدنبهمثابه رسانه‌یهویت»،جامعه شناسی ایران، دوره‏ 4، ش4، (1381).

    ×      باکاک، رابرت 1381.مصرف، ترجمه خسرو صبوری، تهران، شیرازه.

    ×      برگر، پیتر.«برخلافجریان،ترجمهسیدحسین سراج‌زاده،کیان، ش44، (آبان و دیماه 1377).

    ×      برگر،پیتر1386. منشادینازدیدگاهبرگر،ترجمةقربانعلمیومهدیحسنزاده،مقالاتوبررسی‏ها، دفتر 83، بهار 86.

    ×      بوردیو، پی یر1380. نظریه کنش، ترجمه سیدمرتضی مردیها، تهران، نقش و نگار.

    ×      بیرو، آلن 1380. فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقرساروخانی، تهران، نشر کیهان، چاپ چهارم.

    ×      پورداوود 1310.خرده اوستا، به کوشش مهربان کیخسرو، هیربد خدابخش و هیربد جاماسب، بمبئی، انجمن زرتشتیان ایران.

    ×      ترنر، اچ جاناتان 1372.ساخت نظریه جامعه‌شناسی. ترجمه عبدالعلی لسائی زاده، نوید اندیشه.

    ×      تنهایی، حسینابوالحسن 1374.درآمدی بر نظریه‌های جامعه‌شناسی، مرندیز.

    ×      توسلی، غلامعلی 1385. نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت.

    ×      چاوشیانتبریزی،حسن. سبکزندگی و هویتاجتماعیمصرفوانتخاب‏هایذوقیبهعنوان شالوده تمایزوتشابهاجتماعیدردوره‏اخیر مدرنیته، (پایان نامه‏دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران)، 1381.

    ×      جلائی‏پور، حمیدرضا 1378.نظریه‏های متأخر جامعه‏شناسی، تهران، نی.

    ×      حبیبی، مهدی1389. بررسی دیدگاه جوانان و میانسالان راجع به حجاب برتر، نشریه علوم رفتاری، سال چهارم، ش 1.

    ×      حلبی، علی‌بن ابراهیم 1320. السیره الحلبیه؛ بیروت، دارالاحیاء التراث العربیه.

    ×      خسروپناه، عبدالحسین 1382.گستره‏ معرفت، قم، معارف.

    ×      خواجه‏نوری، بیژن و سعید زاهد1384.جنبش زنان در ایران، شیراز، مرغ سلیمان.

    ×      خواجه‏نوری، بیژن. بررسی رابطه مؤلفه‌های جهانی شدن و مشارکت اجتماعی زنان، مطالعه موردی: تهران، شیراز و استهبان، (رساله دکتری دانشگاه شیراز)، (1385).

    ×      خواجه‏نوری، بیژن، «سبک زندگی و مدیریت بدن»، جامعه‌شناسیزنان، سال 2،ش 4، (زمستان 1390).

    ×      خواجه‏نوری، «گرایش به حجاب و سبک‏های متفاوت زندگی؛ مطالعه‏ی موردی: زنان شهر شیراز»، جامعه‏شناسی کاربردی، سال 23، ش3،(پائیز 1391).

    ×      خیری، حسن.«انتخاب عقلانی در آموزه‌های اسلامی»،  سال 17، ش126، (1387).

    ×      چلبی، مسعود 1384.جامعه‌شناسی نظم، تهران، نی.

    ×      دیلینی، تیم 1390. نظریه های کلاسیک جامعه‏شناسی، ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، نشر نی، چاپ پنجم. 

    ×      دورانت، ویلیام جونز1368. تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، آموزش و پرورش انقلاب اسلامی.

    ×      ربانی گلپایگانی، علی 1379.ریشه‏ها و نشانه‏های سکولاریسم، تهران، کانون اندیشه جوان.

    ×      رجالی، مهری.نگرش دانشجویان دختر دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به حجاب و پوشش زنان و برخی عوامل موثر بر آن، تحقیقاتنظامسلامت، سال8،شماره 3، (1391).

    ×      رحمت آبادی، الهام و حبیب آقابخشی.«سبک زندگی و هویت اجتماعی جوانان»، رفاهاجتماعی، سال5،ش20، (1385).

    ×      ریاحی، محمداسماعیل، بررسی تفاوت‏های جنسیتی در میزان رضایت‏مندی از تصویر بدن، زن در توسعه و سیاست، دوره 9، ش3، (پائیز 1390).

    ×      رحیمی‏نیک، اعظم 1374.تئوری‌های نیاز و انگیزش، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی.

    ×      ریتزر، جورج 1379.نظریه جامعه‏شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران.

    ×      رفعت‏جاه، مریم.«هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد»، کتاب زنان، سال 10، ش38، (زمستان 1386).

    ×      آرون ریمون 1377. مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‏شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران. علمی و فرهنگی.

    ×      سلیمی، علی و داوری، محمد 1385.جامعه‏شناسی کجروی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    ×      شجاعی‏زند، علیرضا 1380.دین، جامعه و عرفی شدن، تهران، مرکز.

    ×      شکربیگی، عالیه و امیر امیری.مدیریت بدن و مقبولیت اجتماعی، جامعه‏شناسیمطالعاتجوانان، سالدوم،شماره3، (پاییز90).

    ×      ضرغامی، آناهیتا.«حجاب زن ایرانی در بستر تاریخ»، بانوان شیعه، ش 15، (بهار 1387).

    ×      طالبان، محمدرضا و مهدی رفیعی‏بهابادی 1390.ارزیابی تجربی نظریه‏ اینگلهارت در ایران: ارتباط توسعه با دینداری، فصلنامهعلوماجتماعی،شماره55.

    ×      عباسپور، ابراهیم.«تحلیل محتوای گزاره‏های دینی ناظر به نظریه‏ گزینش عقلانی»، مجله معرفت، سال 20، ش 162، (خرداد 1390).

    ×      عضدانلو، حمید 1386. آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران، نی.

    ×      علوی، حمیدرضا و رضیه حجتی. «عوامل مؤثر بر بدحجابی دختران دانشگاه شهید باهنر کرمان»، تربیت اسلامی، سال 2، ش4، (1386).

    ×      فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی، قم، انتشارات صبج صادق.

    ×      فروند، ژولین 1362. جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک‏گوهر، تهران، توتیا. .

    ×      فرگاس، جوزف پی 1373.روان‌شناسی تعامل اجتماعی، ترجمه‏ خشایاربیگی و مهرداد فیروزبخت، ابجد.

    ×      کاستلز، مانوئل 1384.عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ظهور جامعه شبکه‏ای، ترجمه احد علی‌نقیان و افشین خاکباز، تهران، طرح نو، ج1.

    ×      کاوندی، سحر و غلامحسین انتصار فومنی، رابطه حجاب با سلامت روانی و مصونیت اجتماعی، بانوان شیعه، سال 7، ش25، (پائیز و زمستان 1389).

    ×      کوزر، لوئیس1386. زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه‏ محسن ثلاثی، تهران.

    ×      گیبنیز جان و بوریمر 1381 و 1384.سیاست پست مدرنیته، ترجمه‏منصور انصاری، تهران، گام نو.

    ×      گیدنز، آنتونی 1385.تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه‏ناصر موفقیان، تهران، نی.

    ×      محمدی، رحیم 1382.درآمدی بر جامعه‌شناسی عقلانیت، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

    ×      ملکی، امیر 1375.«بررسی رابطه پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده با گرایش‌های ارزشی نوجوان»، فصلنامه توسعه اجتماعی، سال چهارم، شماره 1.

    ×      مقدس، علی‏اصغر و بیژن خواجه نوری. «جهانی شدن و تغییر هویت اجتماعی زنان، بررسی موردی در دو شهر شیراز و استهبان»، مطالعات زنان، سال 3، ش 7، (1384).

    ×      مقدس، علی‏اصغر و علیرضا اسلام، «کاوشی در نظریه انتخاب عقلانی با تأکید بر آراء مایکل هکتر»، علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 1، 1385.

    ×      واتسون، هلن 1382. زنان و حجاب، ترجمه مرتضی بحرانی، فصلنامه کتاب زنان، شماره 20.

    ×      وبر، ماکس 1368. مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. ترجمه احمد صدارتی، تهران، مرکز.

    ×      هاپوود، درک. «رشد و گسترش مدرنیته در اسلام و خاورمیانه»، اسلام و مدرنیته: پاسخ تنی چند از روشنفکران مسلمان، ترجمه سودابه کریمی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، (1380).

    ×      هال، استوارت 1382.بازاندیشی درباره رسانه، دین و فرهنگ، ترجمه مسعود آریایی نیا، تهران، سروش.

    • Armfield, G. & R, Holbert."The Relationship Between Religiosity and Internet use ".Jornal of Media and Religious", Vol. 2, No. 3, (2003).
    • Aronson, Naomi. (1984). Comment of Bryan Turner's the Government the Body: Medical Regiments and the Rationalization of Diet, The British Journal of Sociology, Vol. 32, No 1, pp254-269.
    • Bourdieu, Pierre 1984.Distinction: A Social Critique of the Judgement of taste, Routledge.
    • Bourdieu, Pierre1984. Distinction , Cambridge, M.A. Harvard University Press.
    • Bruce, S. "God is dead:secularization in west", Publisher: Blackwell pub, (2002).
    • Cash, T. F., Ancis, J. R., & Strachan, M. D. Gender attitudes, feminist identity, and body images among college women. Sex Roles, 36(7/8),(1997).
    • Coser, Lewis A. 2008. Masters of Sociological Thought, Translated by Mohsen Solāsie, Tehran: Elmi Publication [In Persian].
    • Dale, R. "Specifying globalization effects on national policy: A Focus on the Mechanisms, J. Education Policy, Vol. 14, No. 1, (1999).
    • Fazeli, Mohammad. Consumption and Lifestyle,SobehSadegh Publication.(2003) [In Persian].
    • Franzoi, S. L. The body-as-object versus the body-as process: Gender differences and gender consideration. Sex Roles, 33(5/6),(1995).
    • Giddens, Anthony 2006, The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, Polity Press, Cambridge [UK].
    • Hoodfar, Homa,  The veil in their minds and on our heads: the persistence of colonial images of Muslim women, in “ women, gender, religion: a reader, by Elizabeth A. Castelli with Rosamond C. Rodman, New York, Palgrave Publishing,(2001).
    • KeyvanAra, Mahmoud, Rabbani, Rasoul and Mehdi ZhianPoor. (2010).Social Classification and Body Modification: Cosmetic Surgery as Social Status Symbol, Journal of Women Strategic Studies, Vol. 12, No. 47, PP: 73-93. [In Persian].
    • Ø Khiabany, Gholam and Milly Williamson 2008. "veiled bodies. Nakedracism: culture, politics and race in the Sun”, Race Class, Vol. 50, No. 2, PP: 69-88.
    • Kilic¸ S., Sahrso, S. & B. Sauer 2008. Introduction: The Veil: Debating Citizenship, Gender and Religious Diversity.
    • Lamont, M. & Virag Molnar,  "How Blacks use consumption to shape their collective identity: Evidence from marketing specialists" Journal of Consumer Culture, Vol. 1, No. 1, (2001).
    • Longman, Lauren. “Culture, Identity and Hegemony: the Body in Global Gge”, Current Sociology, Vol. 51, No. 3/4, (2003).
    • McKinley, N. M. & Hyde, J. S. “The Objectified Body Consciousness Scale: Development and Validation”, Psychology of Women Quarterly, 20, (1996).
    • Mehta, Shalina (2010). Commodity Culture and Porous Socio-Religious Boundaries: Muslim Women in Delhi, South Asia Research, Vol. 30, No.1, PP: 1-24.
    • Mirza, Jan. Globalisation of Media: Key Issues and dimensions, European Journal of Scientific Research, Vol. 29, No. 1,(2009).
    • Mittlman, J. H. "Globalization: Captors and Captive." Third World Quarterly, Vol. 21, No. 6, (2000).
    • Monadi, Morteza. (2009). The Role of Knowledge and Science in EverydayLife: Comparative Study, Educated and Low Educated Family in Tehran, Iranian high, Education Association, Vol. 2, No. 1, PP: 67-110. [In Persian].
    • Ritzer, George 2010. Globalization: A Basic Text, Singapore, Wiley-Blackwell.
    • Shirazi, Faegheh and Smeeta Mishra (2010). "Young Muslim women on the face veil (niqab): A tool of resistance in Europe but rejected in the United States", International Journal of Cultural Studies, Vol. 13, No. 1, PP. 43-62.
    • Shilling, Chirs. (1993) The Body in Culture. Technology & Society. SAGE Publications. London.
    • Tiggemann, Marike and Eha Ruutel (2001). A Cross-Cultural Comparisonof Body Dissatisfaction in Estonian and Australian Young AdulT, ItsRelationship with Media Exposure, Journal of Cross Cultural Psychology, Vol. 23, No.6.
    • Thangarajah, C.Y 2003. “Veiled constructions: Conflict, migration and modernity in eastern Sri Lanka”, Contributions to Indian Sociology, Vol. 37, No. 1 & 2, PP: 141-162.
    • Tarlo, E 2007. "Hijab in London: Metamorphosis, Resonance and Effects", Journal of Material Culture, Vol. 12, No.2, pp. 131–156.
    • Wilson, B. 1987. "secularization" in mircea eliode's the encyclopedia of religion, New York: Macmillan.