شاخص های عفاف و حجاب در شخصیت های زن تحصیل کرده سریال های تلویزیونی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه صدا و سیما

چکیده

مطابق نظریات یادگیری مشاهده ای و جامعه پذیری، شخصیت‌ها و ستاره‌های فیلم ها و سریال ها، در شکل‌دهی به نگرش و رفتار مخاطبان موثر بوده و با ارائه الگوهای مناسب در زمینه ترویج عفاف و حجاب می‌توانند به‌عنوان یکی از عوامل اصلی ترویج این فرهنگ ایفای نقش کنند. بر این اساس با عنایت به جذابیت تحصیلات دانشگاهی برای افراد بویژه دختران جوان، در این پژوهش، شاخص های عفاف و حجاب را با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی در شخصیت های زن تحصیلکرده 40 سریال از پربیننده‌ترین سریال های تلویزیون ایرانی بررسی کرده ایم. یافته‌های تحقیق نشان می دهد در سال های پس از انقلاب اسلامی تصویر مطلوبی از وضعیت عفاف و حجاب در شخصیت‌های زن تحصیلکرده، ارائه نشده است و عمده زنان تحصیلکرده سریال های تلویزیونی، در پوشش و رفتار، از شاخص های مورد تأکید دین مبین اسلام فاصله دارند. به گونه ای که پوشش زنان تحصیلکرده بیشتر مانتوی تنگ و کوتاه (63.6%) بوده (در حالی که شخصیت های چادری عمدتاً (83.2%) فاقد تحصیلات دانشگاهی نمایش داده شده اند) و 86.1% از زنان تحصیلکرده دارای اصلاح یا آرایش، 22.2% از آنان دارای موی آشکار، 30.6% از آنان دارای اندام آشکار و 61.1% از آنان دارای زینت آشکار در برابر نامحرم هستند و 47.2% از آنان دارای پوشش نامتعارف و23.6% از آنان دارای ارتباط نامتعارف با نامحرم هستند. نکته قابل تأمل این است که شاخص های عفاف و حجاب در افراد دارای تحصیلات دانشگاهی به گونه ای معنی دار ضعیف تر از افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی به نمایش درآمده است.

کلیدواژه‌ها


  • ×     قرآن کریم.

    ×اسماعیلی، رفیع‌الدین و  حفیظه مهدیان .1392«بازنمایی روابط عفیفانة مرد و زن در سینمای ایران (مطالعة موردی فیلم دربارة الی)» معرفت فرهنگی اجتماعی ،زمستان 1392.

    ×افشار، اباذر 1392. «نقش رسانه ملی در نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب» ، گاهنامه تخصصی مطالعات اجتماعی و رسانه ،ش 3.

    ×      

    ×     اطیابی، سیده­فریبا، 1387. «الگوپذیری و نقش آن در اجتماعی­شدن فرزندان»، پیوند، ش 348.

    ×     باهنر، ناصر و سیدعبدالرسول علم‌الهدی، ۱۳۹۲. «هنجارهای عفاف و حجاب اسلامی در سیما و سینما (تحلیل تطبیقی سیاست‌ها)»، مطالعات فرهنگ-ارتباطات، س چهاردهم، ش ۲۱.

    ×     پیشوایی، فریده و رضایی مریم،1386. حجاب و عفاف در سیما، قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.

    ×      

    ×     حیدری، سیدعبدالکریم و زهرا محمدی، 1390. «ضرورت وجود الگو برای زنان مسلمان». طهورا، س چهارم، ش 8.

    ×     جکسون­هاریس، ریچارد، ۱۳۹۰. روان‌شناسی شناختی وسایل ارتباط‌جمعی، مترجمان: حسن اسدزاده، اسماعیل سعدی‌پور و منیژه شهبازخان، تهران: مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.

    ×     خوش‌فر، غلامرضا، فاطمه باقری، سمیه برزگر و لیلا نورمحمدی، ۱۳۹۴. «بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به حجاب و راهکارهای ارتقای آن: مطالعه موردی شهروندان شهر گرگان»، مطالعات توسعة اجتماعی-فرهنگی، د سوم، ش ۴.

    ×     رأفت، شفیقه، ۱۳۹۴. «عملکرد رسانة تلویزیون در ترویج عفاف و حجاب»، مطالعات پژوهشی زنان، س دوم، ش 2.

    ×     رفیع‌پور، فرامرز، 1396. توسعه و تضاد، تهران: سهامی انتشار.

    ×     سیاست‌های اجرایی افق رسانه، 1385. سیاست‌ها و ضوابط تولید، تأمین و پخش، تهران: مرکز طرح و برنامه‌ریزی صدا و سیما.

    ×     عمید، حسن، 1369. فرهنگ عمید، تهران: امیر کبیر.

    ×     صفرزاده، سحر، 1388. «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، زن و فرهنگ، د اول، ش 2.

    ×     طباطبایی، محمدحسین، 1366. المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: محمدی.

    ×     کوئن، بروس، 1384. درآمدی بر جامعه‌شناسی. مترجم: محسن ثلاثی، تهران: توتیا.

    ×     عاملی، شیخ حر (محمّدبن حسن)، 1373. وسائل‌الشّیعه، قم: مؤسّسة آل‌البیت.

    ×     ماهینی، انسیه و عبدالحسین خسروپناه، 1388. «راهکارهای ترویج پوشش اسلامی در بین دختران دانشجو». مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، س سیزدهم، ش 3.

    ×متانی،مهرداد، 1396. «نقش رسانه های جمعی در گسترش فرهنگ حجاب و عفاف زنان»، زن و فرهنگ، ش 32 .

    ×     محسنی، منوچهر، 1396. مبانی جامعه‌شناسی علم، تهران: طهوری.

    ×     مختاریان‌پور، مجید و اسدالله گنجعلی، ۱۳۹۰. «نهادی‌سازی عفاف و حجاب در جامعه؛ رویکردی فرایندی»، تحقیقات فرهنگی، د چهارم، ش ۲.

    ×     مکارم شیرازی، ناصر، 1376. پژوهش توضیح المسایل، قم: انتشارات قدس. چاپ اول

    ×     مک­کوایل، دنیس، 1382. در آمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، مترجم: پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات، برنامه‌ریزی رسانه‌ها.

    ×     مک‌کوایل، دنیس، ۱۳۸7. مخاطب‌شناسی، مترجم: مهدی منتظرقائم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، د چهارم.

    ×     مطهری، مرتضی، 1384. مسئله حجاب، تهران: صدر.

    ×     مظفری، افسانه، ۱۳۹۴. «نقش رسانه‌های جمعی در توسعه پایدار با رویکرد توانمندسازی زنان». مطالعات توسعه اجتماعی ایران، س هفتم، ش سوم.

    ×     معین، محمد، 1382. فرهنگ فارسى معین، تهران: امیرکبیر.

    ×مهدیان، حفیظه، 1392. بررسی انتقادی بازنمایی عفاف در ارتباطات زن و مرد در سینمای پس از انقلاب از منظر اسلام، (پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته تبلیغ و ارتباطات فرهنگی)، به راهنمایی دکتر نصرالله آقاجانی،دانشگاه باقرالعلوم .

    ×     مهدی‌زاده، سیدمحمد، 1389. نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری.

    ×     مؤسسه ملی پژوهش افکار عمومی، 1389. علایق و نیازهای فرهنگی، فرصت‌ها، امکانات، فعالیت‌ها (نظرسنجی از شهروندان تهرانی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    ×     هوور، استورات ام و نات لاند بای، 1382. بازاندیشی دربارة رسانه، دین و فرهنگ، مترجم: مسعود آریایی‌نیا، تهران: سروش و مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صداوسیما.

    • Ø Baran, Stanely J & Dennis K Davis, 2015. Mass Communication Theory: Foundation, Ferment, and Future. 7th edition. Stanford, CT: Cengage Learning.
    • Ø Tylor, E, 2000. Primitive Culture: Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom. New York: Gordon Press.