عوامل اجتماعی مؤثر در تعداد فرزندان زنان متأهل شهرستان اهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت شناسی ، دانشگاه پیام نور اهر

2 دانشگاه خوارزمی

3 استادیار بخش جامعه شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

با گسترش فرایندهای مدرنیته، بسیاری از جنبه‌های زندگی از جمله طرز تلقی خانواده‌های ایرانی نسبت به فرزند آوری تغییر کرده و در چند دهه اخیر افت شدید در میزان باروری پدیده شایع بوده است. هدف این تحقیق شناسایی عوامل اجتماعی گرایش به فرزندآوری پایین در شهرستان اهر است که بیش از 90 درصد زنان همسردار آن، تعداد یک یا دو فرزند را به عنوان فرزند دلخواه انتخاب می‌کنند. با توجه به پتانسیل‌های طبیعی و کشاورزی و صنعتی منطقه برای جلوگیری از سالخوردگی جمعیت در سالیان آتی، بررسی این مسئله و کاربست برنامه‌های اقتضایی اهمیت مضاعفی دارد. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و ماهیت روش، توصیفی – تحلیلی پس‌رویدادی بوده وروش‌شناسی کمی دارد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق‌ساخته بود. جامعه آماری، زنان همسردار 18 الی 50 ساله شهرستان اهر است. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای تعداد 760 نفر از زنان جامعه آماری پیمایش شدند. نتایج نشان داد متغیر دوره ازدواج یک همبستگی مثبت بسیار قوی با تعداد فرزند زنان دارد. با کنترل این متغیر، شیوه انتخاب همسر، ترجیح جنسی، وضع اشتغال و دوران کودکی می‌تواند در تمایزپذیری زنان از نظر تعداد فرزند اثرگذاری معنی‌داری داشته باشد. همچنین تحصیلات زن، همسر و والدین وی با تعداد فرزند همبستگی معکوس دارد.

کلیدواژه‌ها


  • ارجمند سیاهپوش، اسحق و ناهید برومند، 1395، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر گرایش به فرزندآوری در شهر اندیشمک با تأکید بر سبک زندگی (مطالعه موردی زنان متاهل کمتر از 35 سال)»، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی جوانان، 6 (21).
  • اعزازی، شهلا، 1387. جامعه­شناسی خانواده؛ با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • اوجاقلو، سجاد و بهنام سرایی، 1393. «مطالعه تغییرات زمانی ارزش فرزند در ایران»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1 (2).
  • بستان (نجفی)، حسین، شرف­الدین، سیدحسین و محمدعزیز بختیاری ، 1388، اسلام و جامعه­شناسی خانواده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • پاپلی­یزدی، محمدحسین و محمدامیر ابراهیمی، 1387. نظریه­های توسعه روستایی. تهران: سمت.
  • پیلتن، فخرالسادات و محمد رحمانیان، 1395. «بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر تمایل به فرزندآوری زنان و مردان متأهل (مورد مطالعه: زنان و مردان 25- 45 ساله شهر جهرم)»، مطالعات اجتماعی ایران، 7 (2).
  • جاویدی کلاته‌جعفرآبادی، طاهره، صدیقه معدنی و بی‌بی‌زهرا رضوی، 1390. «نظریه یادگیری شناختی-اجتماعی بندورا و دلالتهای تربیتی آن»، اولین همایش یافته­های علوم شناختی در تعلیم و و تربیت، مشهد: دانشگاه فردوسی.
  • چرم­زاده، رویا، محمدرضا آخوند و عبدالرحمان راسخ، 1393. «عوامل مؤثر بر فاصله تولدها در خانم‌های مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان اهواز»، دانشکدهپرستاریوماماییدانشگاهعلومپزشکیتهران (حیات)، 2 (4).
  • حسینی­کشاورز، معصومه، 1396. «نظریه‌های فشار اجتماعی مبتنی بر عدم برابری فرصت‌ها دورکیم و مرتون»، پنجمین همایش ملی فقه، حقوق و علوم جزا، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
  • خدیوزاده، طلعت، الهام ارغوانی و محمدتقی شاکری، 1393. «تعیین ارتباط انگیزه‌های فرزندآوری با ترجیحات باروری»، زنان، مامایی و نازایی ایران، 17 (114).
  • Ø     جمشیدیها، غلامرضا، صادقی فسایی، سهیلا و منصوره لولاآور ، 1392، «نگرش جامعه شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران»، نشریه زن در فرهنگ و هنر، 5 (2).
  • راد، فیروز و حمیده ثوابی، 1394. «بررسی گرایش به باروری و عوامل اجتماعی مرتبط با آن (مطالعه موردی زنان متأهل 15- 50 ساله ساکن شهر تبریز)»، مطالعات زن و خانواده، 3 (1).
  • رحمتی نجارکلائی، فاطمه، نعمت‌الله جنیدی­جعفری و محمدرضا جعفری، 1395، «اثربخشی مداخله آموزشی کارگاهی بر مبنای تئوری شناختی اجتماعی در زمینه کاهش خطر ایدز در دانشجویان رشته‌های غیرپزشکی»، پژوهش سلامت، 1 (2).
  • رستگارخالد، امیر، میثم محمدی و محمدناصر ریاحی، 1396. «جهت­گیری ارزشی زنان و کنترل باروری»، مطالعات راهبردی زنان، د نوزدهم، ش 75.
  • رضوی­زاده، ندا، الهه غفاریان و آمنه اخلاقی، 1394. «زمینه کم فرزندطلبی و تأخیر در فرزندآوری»، راهبرد فرهنگ، ش 31.
  • سفیری، خدیجه، افسانه کمالی و الهه فرجی، 1396. «بررسی جامعه­شناختی نگرش مثبت به فرزند (مطالعه زنان شهر ایلام)»، مطالعات راهبردی زنان، د نوزدهم، ش 75.
  • سیف، علی اکبر، 1374، «روانشناسی پرورشی نوین؛ روانشناسی یادگیری و آموزش»، چاپ پنجم، تهران: نشر آگاه.
  • شکوری، علی، 1392، «مدرنیسم و پست مدرنیسم و پیامدهای آن بر توسعه و روستا با تأکید بر ایران»، روستا و توسعه، 16 (3).
  • صادقی، حنانه‌سادات و حسن سرایی، 1395. «عوامل مؤثر بر فرزندآوری زنان شهر تهران»، برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7 (27).
  • فیض، جواد، 1396. من و کودک من، تهران: امیرکبیر.
  • عالمی نیسی،مسعود ، 1397. « فراتحلیل تحقیقات تجربی پیرامون رضایت از زندگی و تعداد فرزندان در کشورهای مختلف» ، مطالعات راهبردی زنان، دوره 20، ش 79.
  • عباسی­شوازی، محمدجلال، 1383. تحولات باروری در ایران، تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
  • عبدالهی، عادل و علی رحیمی ، 1396. برساخت اجتماعی سیاست‌های افزایش فرزندآوری و موانع پیش‌رو: مطالعه‌ی موردی کاربران اینترنتی » ، مطالعات راهبردی زنان، دوره 20، ش 77.
  • قاسمی­اردهائی، علی، رضا نوبخت و حمیده ثوابی، 1393. «بررسی تطبیقی نگرش زنان متعلق به نسل­های مختلف در زمینه ازدواج و ترکیب خانواده»، مطالعات زن و خانواده، د 2، ش 1.
  • کاوه‌فیروز، زینب، بیژن زارع و صادق جهانبخش‌گنجه، 1396. «تأثیر مؤلفه­های سرمایه اجتماعی و فرهنگی بر نگرش به فرزندآوری (مورد مطالعه: زوجین در آستانه ازدواج شهر تهران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6 (1).
  • کلانتری، صمد، محمد عبازاده، فاروق امین‌مظفری و ندا راکعی‌بناب، 1389. «بررسی جامع‌‌شناختی گرایش به فرزندآوری و برخی عوامل مرتبط با آن (مورد مطالعه: جوانان متأهل شهر تبریز)»، جامعه­شناسی، 1 (1).
  • کوزر، لوئیس، 1388. زندگیواندیشهبزرگانجامعه­شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
  • گیدنز، آنتونی، 1387. جامعهشناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  • مباشری، محمود، معصومه علیدوستی، سعید حیدری‌سورشجانی، فرزین خسروی، پوران خلفیان و محسن جلیلیان،  1392. «تعیین مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در الگوی باروری خانواده­های تک­فرزند و بدون فرزند شهرستان شهرکرد در سال 1392»، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21 (6).
  • مرکز آمار ایران،  1365، 1390 و 1395، «نتایج تفضیلی سرشماریعمومینفوسومسکن».
  • محسنی، منوچهر، 1379، «بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در تهران»، تهران: مرکز پژوهشهای بنیادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • ملک، حسن، 1386، « جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی»، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
  • منافی­آذر، رضا و حمید جلالیان، 1394. اقتصاد فضا، تهران: جهاد دانشگاهی خوارزمی.
  • منصوریان، محمدکریم و اعظم خوشنویس، 1385. «ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسردار به رفتار باروری؛ مطالعه موردی شهر تهران»، ویژه­نامه جمعیت و توسعه، 24 (2).
  • نوبخت، رضا و علی قاسمی اردهایی، 1391، «شکاف نسلی و رفتار باروری: مطالعه تطبیقی رفتار باروری زنان شهر اهر متولد قبل و بعد از انقلاب اسلامی»، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، 7 (14).
  • نیکوکار، قربانعلی، احمدی، گلناز و سیمین سالیانی، 1395، «نظریه پست مدرنیسم (فرانوگرایی)»، قابل دسترس در: http://www.madomeh.com/site/news/news/7073.htm
  • هاروی، دیوید، 1394. هفده تضاد و پایان سرمایه­داری، ترجمه عارف اقوامی‌مقدم، تهران: اختران.
  • هزارجریبی، جعفر و علیرضا عباسپور، 1389. «تأثیر عوامل اجتماعی-اقتصادی بر میزان باروری زنان (مطالعه موردی: شهر تبریز)»، پژوهش­های اجتماعی، 3 (6).
  • یوسفی، علی، مارینا فرهودی­زاده و مرضیه لشکری‌دربندی، 1394. «فشار هنجار تعهد اجتماعی در ایران»، جامعه­شناسی کاربردی، 23 (46).
    • Ø Abbasi Shavazi, Mohammad Jalal., Mc Donald P. and Hosseini Chavoshi. M (2009). The fertility transition in Iran: Revolution and Reproduction. Springer, Dordrecht.
    • Ø Abbasi-Shavazi M.J. & et al., (2009). The fall in Iranian Fertility: TheoreticalConsiderations
    • Ø Adhikari, Ramesh., 2010."Demographic, socio-economic and cultural factors effecting fertility differentials in Nepal". BioMed Central, pregnancy & childbirth, 10 (1).
    • Ø Bandura, Albert, 1971. Social learning theory, New York: General learning press.
    • Ø Buhler, ch, D philipov, 2008. ''On the Structural Value of children and its Implication on Intended Fertility in Bulgaria ''. Demographic Research 18: 569-610.
    • Ø Balbo, Nicoletta & Nicola Barban, 2014. “Dose fertility behavior spread among fertility?” American Sociological Review, vol 79 (3).
    • Ø Buhler, ch, E Fratczak 2004. ''Social Capital and Fertility Intentions: The Case of poland''. Maxplanck Institute for Demographic research. 4(3).
    • Ø Fracois, Libois. And Somvill, Vincent (2017). Fertility, household size and poverty in Nepal. World Development. Volume 103, March 2018, Pages 311-322. Available at: https://www.sciencedirect.com
    • Ø Libois, Fracois  and Somvill, Vincent , 2017, ''Fertility, household size and poverty in Nepal'', World Development, Volume 103, March 2018, Pages 311-322. Available at: https://www.sciencedirect.com
    • Ø Jenkins, Tim, 2000, ''Putting postmodernity into practice: endogenous development and the role of traditional cultures in the rural development of marginal regions'', Ecological Economics, Vol 34 , N 4.
    • Ø Skirbekk, Vegard, 2008, "Fertility trends by social status",Demographic Research. 18(5).
    • Ø Guo, Rufei, Hongbin Li, Junjian Yi and Junsen Zhangd, 2017. ''Fertility, household structure, and parental labor supply: Evidence from China''. Journal of Comparative Economics, Vol 46, issue 1, 145-156.

https://www.sciencedirect.com (2018.01. 20)