زنان و تجربه احساسات مجازی (مطالعه کیفی چگونگی بروز و ابراز عواطف مجازی دختران شهر قم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه صدا و سیما

2 هیئت علمی/ دانشگاه اصفهان

چکیده

فضای مجازی بستری برای تعاملات و کنش‌های متقابل برای ابراز احساسات میان کاربران و از جمله دختران است که قابلیت‌های متفاوتی را برای نقش‌ها و مناسبات اجتماعی آنها فراهم می‌کند. بر همین اساس شناخت چگونگی شکل‌گیری این تعاملات و ابراز احساسات مجازی مهم است. این پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی به توصیف چیستی و چگونگی تجربه‌ی زیسته‌ی احساسات مجازی دختران و فرآیند بروز و ابراز آن در فضای مجازی می‌پردازد. جامعه‌ی مطالعه شده شامل دختران شهر قم است که حداقل چهار ساعت از شبانه روز را با فضای مجازی سپری می‌کنند و تحت عنوان کاربران پرمصرف تلقی می‌شوند. داده‌ها از طریق نمونه‌گیری هدفمند و مصاحبه‌ی عمیق با 15 نفر جمع‌آوری و با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناسی شش مرحله‌ای مبتنی بر روش ون مانن تحلیل شد. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که تجربه‌ی زیست شده‌ی احساسات مجازی دختران در دو سطح ذهنی و عینی شدن احساس شکل می‌گیرد؛ به گونه‌ای که دختران با ورود دختران به فضای مجازی، به نوعی از فضای واقعی جدا می‌شوند و به صورت پنهانی و با تمایل به استفاده از مفاهیم و قالب‌های غیر دیداری احساسات خود را در فضای مجازی منتشر می‌کنند. نتایج نشان داد، آنها با تصاویر و محتوای تبادل شده همذات پنداری می‌کنند و چنان در فضای شبکه غرق می‌شوند که با کنشگران دیگر احساس صمیمت می‌کنند و درونیات غیرقابل انتشار خود را برای دیگران افشا می‌کنند. این وضعیت برای آنها چنان است که حتی بعد از ورود به فضای واقعی احساس حضور در فضای مجازی را دارند.
به توصیف چیستی و چگونگی تجربة زیستة احساسات مجازی دختران و فرایند بروز و ابراز آن در فضای سایبر می‌پردازد. جامعة مطالعه شده شامل دختران شهر قم است که حداقل چهار ساعت از شبانه روز را با فضای مجازی سپری می کنند. داده ها از طریق نمونه گیری هدفمند و مصاحبة عمیق با 15 نفر، جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل پدیدارشناسی روش ون مانن، تحلیل شد. تحلیل داده ها نشان می دهد که تجربة زیسته احساسات مجازی دختران در دو سطح ذهنی و عینی احساس شکل می گیرد. به گونه‌ای که با ورود دختران به فضای مجازی، آنها به نوعی از فضای واقعی جدا می‌شوند و به صورت پنهانی و با تمایل به استفاده از مفاهیم و قالبهای غیر دیداری به انتشار احساسات خود در فضای مجازی می‌پردازند. نتایج نشان داد آنها با تصاویر و محتوای مورد تبادل همذات پنداری می‌کنند و چنان در فضای شبکه غرق می‌شوند که با کنشگران دیگر احساس صمیمت می‌نمایند و درونیات غیرقابل انتشار خود را برای دیگران افشا می‌کنند. این وضعیت برای آنها چنان است که حتی بعد از ورود به فضای واقعی احساس حضور در فضای مجازی را دارند.

کلیدواژه‌ها