باز پژوهی رجوع زوجه از هبه مهریه وابراء آن هنگام طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه ایلام

2 استادیار گروه حقوق عمومی،دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

3 دانشیار گروه فقه و حقوق دانشگاه ایلام

چکیده

مهر عبارت است از مال معین یا چیزی که جایگزین مال باشد و هنگام عقد نکاح از طرف مرد به زن داده می­ شود یا مرد متعهد می­ شود آن را پرداخت کند. در اسلام نکاح بدون مهر نیست مگر آنکه زن مهریه ­اش را به شوهر هبه کند. اگر زوجه مهر را به زوج هبه کند و در این میان شوهر زن را طلاق دهد، این سؤال مطرح می­ شود که آیا زن می ­تواند از هبه ­ی مهریه منصرف شده و از آن رجوع کند؟ دراین ­باره دو نظریه وجود دارد. این پژوهش ضمن نقد وبررسی هر دو نظریه ومستندات آنها رجوع زوجه ازابراء مهریه هنگام طلاق را نیز مورد مداقه فقهی-حقوقی قرار می­ دهد. همچنین رجوع از هبه وابراء در­صورتی­ که مهریه عین باشد یا دین بررسی شده است. در عین حال، پژوهش حاضر تلاش می­ کند تا به مدد روش توصیفی–تحلیلی نظریه­ های فقهی-حقوقی موضوع را بررسی و به سؤالات مقاله پاسخ دهد. نتایج نشان داد، با استناد به شرط ضمنی،اگرچه زوجه حق رجوع از هبه ­ی مهریه خواه عین یا دین ومافی ­الذمه را دارد، اما از آنجاکه جواز ابراء فقط در دین است رجوع از ابراء مهریه تنها در مافی ­الذمه صحیح است.

کلیدواژه‌ها


  • ابن ادریس، محمدبن منصور، (1404ق). السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • ابن زهره حلبی، حمزه، (1375ق). غنیة النزوع، قم: مؤسسة الامام الصادق(ع).
  • ابن فارس، احمد، (1401ق). معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن قدامه، عبدالله­بن احمد. المغنی، بیروت: دارالکتب العربی، بی­تا.
  • ابن نجیم، زین­الدین حنفی، (1415ق). البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت: دارالمعرفة.
  • ابوصلاح حلبی، تقی­الدین، (1403ق). الکافی فی­الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومی امیرالمؤمنین(ع).
  • اردبیلی، احمد، (1362ق). زبدة البیان، تهران: المکتبة المرتضویة.
  • جبعی عاملی، زین الدین، (1396). الروضة البهیة فی شرح اللمعه الدمشقیة، قم: علمیه.
  • __________، (1419ق). مسالک­الافهام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
  • جزیری، عبدالرحمن، (1360ق). الفقه علی­المذاهب الاربعة، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • حرعاملی، محمدبن حسن، (1416ق). وسائل­الشیعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  • خوانساری، احمد، (1405ق). جامع المدارک، تهران: مکتبة الصدوق.
  • خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق). منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.
  • سرخسی، محمد، (1414ق). المبسوط، بیروت: دارالمعرفة.
  • سیستانی، سیدعلی، (1417ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر آیت­الله سیستانی.
  • سیوری، فاضل مقدادبن عبدالله. کنز العرفان، قم: ادب حوزوی، بی­تا.
  • شهیدی، مهدی، (1386ش). حقوق مدنی-سقوط تعهدات، تهران: مجد.
  • شیخ­الاسلامی، اسعد، (1370ش). احوال شخصیه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • صفائی،حسین، (1379ش). حقوق خانواده، تهران: دانشگاه تهران.
  • طوسی، محمدبن حسن، (1365ق). تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • ______________، (1387ق). المبسوط، تهران: المکتبه المرتضویه.
  • حلی (علامه)، حسن­بن یوسف، (1378ق). تحریرالاحکام، قم: مؤسسة امام صادق (ع).
  • ___________، (1373ق). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  • ___________، (1415ق). مختلف­الشیعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  • عبدی­پور فرد، ابراهیم و ژیلا قهرمانی، (1397). «شرایط انتقال مهریه در حقوق موضوعه و فقه اسلامی»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 21، ش 82.
  • علی آبادی، علی، (1389ش). ایجاد و اسقاط تعهدات ناشی از عقد در حقوق اسلامی، تهران: دانش­پذیر.
  • عمید، حسن. فرهنگ عمید،تهران: امیرکبیر، بی­تا.
  • فاضل هندی اصفهانی، محمدبن حسن، (1379ق). کشف­اللثام والابهام عن قواعد الاحکام، بیروت: دار صادر.
  • فیروزآبادی، محمد، (1380ق). القاموس­المحیط، قم: دارالهدی.
  • قمی گیلانی، ابوالقاسم، (1413ق). جامع­الشتات، تهران: کیهان.
  • کاتوزیان، ناصر، (1378ش). حقوق خانواده. تهران: سهامی انتشار.
  • کرکی، علی­بن الحسین، (1415ق). جامع­المقاصد، بیروت: مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
  • کلینی، محمدبن یعقوب، (1367ق). الکافی، تهران: دار­الکتب الاسلامیة.
  • مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، (1385ش). فقه اهل البیت (ع)، ش45.
  • مجلسی، محمدباقر، (1406ق). ملاذ الاخیار، قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
  • حلی (محقق)،جعفربن الحسن، (1370ق). شرائع الاسلام، قم: استقلال.
  • محقق داماد، سید مصطفی، (1382ش). حقوق خانواده، تهران: نشر اسلامی.
  • ___________،(1406ش). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.