تأثیر جنسیت در معرفت، تحلیل دیدگاه فمینیستی با تاکید بر نظریه اعتباریات علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

به باور فمینیست‌ها جنسیت در معرفت و شناخت اثرگذار است و علوم بشری به دست مردان و متناسب با منافع آنها صورت‌بندی شده و سرکوب زنان را توجیه می­کند. در مقابل، منتقدین بر این باورند که اولاً در این دیدگاه میان ملاک صدق معرفت و منشأ پیدایش آن خلط شده، در نتیجه «مغالطه ­ی تکوینی» رخ داده است و ثانیاً لازمه­ ی آن قبول «پلورالیسم معرفتی» است. به باور این نوشتار دقت در لوازم نظریه­ ی اعتباریات علامه طباطبایی، تحلیل نوینی در این حوزه ارائه می‌دهد. بر اساس این تحلیل می‌توان از «تأثیرگذاری علّی» جنسیت در سطح شکل ­گیری معلومات اعتباری سخن گفت. در نتیجه جنسیت معرفت‌های اعتباری را اثبات نکرده و برخلاف باور منتقدین «ملاک صدق» آنها محسوب نمی‌شود، اما می‌تواند آنها را ایجاد و انشاء کند. در این میان برای دستیابی به معرفت‌های اعتباری حکیمانه درصورتی‌که اعتبارکننده شناخت پیشینی کافی نسبت به هستی، انسان و رابطه ­ی این دو داشته باشد، می‌تواند به اعتباریات حکیمانه بیشتری دست‌یابد. در نتیجه محل تأمل در دیدگاه فمینیست‌ها بی ­توجهی به تأثیرگذاری این شناخت‌های پیشینی است، نه توجه به تأثیرگذاری جنسیت. در این میان، باور به معرفت‌های پایه می‌تواند از فروغلطیدن در پلورالیزم معرفتی نیز جلوگیری کند. در این مقاله دو انتقاد مذکور با تأکید بر نظریه ­ی اعتباریات به تفصیل بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابن منظور، محمدبن مکرم، (1414ق). لسان العرب، جمال‌الدین میردامادی، بیروت: دارالفکر للطباعه.
  • امیری، عباسعلی، (1386). «نگاهی انتقادی به مبانی معرفت‌شناسی فمینیسم»، معرفت، ش 121.
  • آوری، رابرت، (1380). «فمینیسم به‌مثابه فلسفه»، بازتاب اندیشه، ترجمه­ی مریم سادات شیریان، ش 16.
  • باقری، خسرو، (1382). مبانی فلسفی فمینیسم، تهران: وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
  • بیسلی، کریس، (1385)، چیستی فمینیسم، ترجمه­ی محمدرضا زمردی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • پارسانیا، حمید، حسن دانایی‌فرد و سید ابوالحسن حسینی، (1393). «دلالت‌های نظریه اعتباریات برای تحول در علوم انسانی»، مطالعات اجتماعی، سال 2، ش 1.
  • حسینی زبیدی، محمد مرتضی، (1414ق). تاج العروس فی جواهر القاموس، ترجمه­ی علی هلالی و علی سیری، بیروت: دارالفکر.
  • چراغی کوتیانی، اسماعیل، (1390). «بررسی انتقادی روش‌شناسی فمینیستی از منظر رئالیسم صدرایی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 2، ش 3.
  • حسین زاده، محمد، (1388). معرفت بشری زیرساخت‌ها، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  • خندان، علی‌اصغر، (1389). مغالطات، قم: بوستان کتاب.
  • دلفی، کریستین، (1385). «بازاندیشی در مفاهیم جنس و جنسیت»، مجموعه مقالات: فمینیسم و دیدگاه‌ها، ترجمه­ی شهلا اعزازی و مریم خراسانی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • ریوـ سارسه، میشل، (1385). تاریخ فمینیسم، ترجمه­ی عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • سروش، عبدالکریم، (1377). قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: موسسه فرهنگی صراط.
  • طاهری، محمد حنیف، (1395). «تحلیل پارادایم فمینیسم»، پرتو خرد، سال 7، ش 12.
  • طباطبایی، محمدحسین، (1360). رساله الولایه، قم: موسسه اهل‌البیت (علیهم‌السلام).
  • _________ (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
  • _________ (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  • _________ (1416ق). نهایه الحکمه، قم: النشر الإسلامی‏.
  • _________ (1428ق). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائى، قم: باقیات.
  • _________ (بی‌تا). حاشیه الکفایه، قم: بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایى‏.
  • طبرسی، علی­بن­حسن، (1344ق). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: مکتبه الحیدریه.
  • فضائلی، محمدحسین، (1386). «حقوق خانواده در پرتو معرفت‌شناسی فمینیستی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 42 و 43.
  • فیومى، احمدبن محمد، (1414ق ). المصباح المنیر‏، قم: دارالهجرة.
  • قائمی­نیا، علیرضا، (1382). «درآمدی بر فمینیسم»، مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، ترجمه­ی عباس بابایی و بهروز جندقی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  • قرشى، علی‌اکبر، (1412ق ). قاموس قرآن‏، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  • کاسگرو، لیزا و مورین مک هیو، (1385). «پژوهش برای زنان: روش­های فمینیستی»، ترجمه­ی ابوالقاسم پوررضا، مجموعه مقالات فمینیسم و دیدگاه‌ها، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • کد، لوراین، (1382). «معرفت‌شناسی فمینیستی»، ترجمه­ی عباس یزدانی، مجموعه مقالات فمینیسم و دانش‌های فمینیستی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  • لگیت، مارلین، (1392). زنان در روزگارشان تاریخ فمینیسم در غرب، نیلوفر مهدیان، تهران: نشر نی.
  • مستقیمی، مهدیه سادات، (1388). «نقد نابرابرانگاری افراطی جنسیتی در معرفت‌شناسی فمینیستی»، مطالعات راهبردی زنان، ش 46.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، (1378). آموزش فلسفه، تهران: امیرکبیر.
  • مطهری، مرتضی، (1380). ده گفتار (مجموعه آثار ج 20)، تهران: صدرا.
  • معلمی، حسن، (1380). منطق و تفکر انتقادی، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  • نبویان، سید محمود، (1384). «معرفت‌شناسی فمینیسم»، مطالعات راهبردی زنان، ش 28.
  • هام، مگی و سارا گمبل، (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه­ی فیروزه مهاجر، فرخ قره­داغی و نوشین احمدی خراسانی، تهران: توسعه.
  • هدایت نیا، فرج الله، (1396). «تأملی بر نظریه خانه­نشینی زن در فقه اسلامی»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 19، ش 76.

 

  • Abbott, Pamela & Claire Wallace (2005). An Introduction to Sociology Feminist perspectives, USA:
  • Acker, Joan (1992). “From Sex Roles to Gendered Institutions”, Contemporary Sociology. Vol. 21, No. 5.
  • Burr, Vivien (2002). Gender and Social Psychology, New York:
  • Garry, Ann & Marilyn Pearsall (1996). Women Knowledge and Reality, New York:
  • Gheaus, Anca (2012). “Gender Justice”, Jouranl of Ethice & Social philosophy, Vol. 6, No. 1.
  • J Kessler, Suzanne & Wendy McKenna (1985). Gender: An Ethnomethodological Approach, United States: University of Chicago.
  • Mclaughlin, Janice (2003). Feminist Social and Political Theory, London: Macmillan Education.
  • Pojman, Louis P (2000). What Can We Know, United States: Military Academy.
  • Smith, Dorothy (1974). “womens perspective as a radical critique of sociology”, Sociological inquiry, Vol. 44, No. 1.
  • Tong, Rosemarie (2009). Feminism thought, United States: Westview Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار