جهت‏ گیری ارزشی زنان و کنترل باروری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه شاهد تهران

چکیده

تحقیقات نشان می‏دهند که باروری و نگرش به آن در سال‏های اخیر تغییر کرده و نرخ‏های باروری به مرور کاهش یافته‏اند. در ایران نیز چند سالی است که زنگ خطر جمعیتی به صدا درآمده است. از نظر متفکران جمعیت‏شناسی بسیاری از ارزش‏ها و نگرش‏ها هم‏زمان با انتقال دوم جمعیتی دگرگون شده‏اند. این تغییرات ارزشی طیف به نسبت وسیعی از دگرگونی‏ها را در بر می‏گیرد که عمده‏ترین آن بنا بر دیدگاه تریاندیس، فردگرایی- جمع‏گرایی است. از این رو، سؤال و هدف اصلی در این پژوهش، مطالعه‌ی رابطه میان فردگرایی- جمع‏گرایی با نگرش به کنترل باروری و رفتار آن در عمل است. جامعه‏ی آماری این پژوهش، زنان ازدواج کرده 49-20 ساله‏ی شهر تهران هستند که احتمال بیشتری برای باروری در آنها وجود دا‏رد. شیوه‏ی نمونه‏گیری مبتنی بر نمونه‏گیری خوشه‏ای چندمرحله‏ای احتمالی است؛ به این معنا که در مرحله‏ی اول از میان مناطق مختلف 22 گانه‏ی شهر تهران، سه منطقه انتخاب شدند؛ منطقه‏ی 3 به عنوان نماینده‏ی منطقه‏ی بالا، منطقه‏ی 11 به مثابه نماینده‏ی منطقه‏ی متوسط و منطقه‏ی 19 به عنوان منطقه‏ی پایین در نظر گرفته شده‏اند. این انتخاب بر اساس شاخص رفاه - که از طریق پژوهشکده‏ی مرکز آمار ایران (1387) و با تکنیک تاکسونومی استخراج شده – انجام شده است. ابزار تحقیق پرسش‏نامه بود که در میان 214 زن ساکن در تهران توزیع گردید. این تعداد بر اساس فرمول کوکران و با در نظر گرفتن خطای کمتر از 05/0 محاسبه شد. یافته‏های پژوهش نشان می‏دهد، بین جهت‏گیری ارزشی با نگرش به کنترل باروری و رفتار آن، رابطه‏ی معناداری وجود دارد و هر چه زنان فردگراتر باشند، به کنترل باروری گرایش بیشتری داشته و در عمل نیز بیشتر به کنترل باروری می‏پردازند؛ بالعکس هر چه جمع‏گراتر باشند، گرایش و رفتار باروری یا فرزندآوری در آنها افزایش می‏یابد. 

کلیدواژه‌ها


  • ×     ‌‌اعظم‏زاده، م و ع توکلی. «فردگرایی، جمع‏گرایی و دین‏داری»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شماره‏ی 3، (1386).

    ×     آربلاستر، آنتونی (1377). لیبرالیسم غرب: ظهور و سقوط، مترجم: عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

    ×     آگ‏برن، ویلیام فیلدینگ و مایرفرانسیس نیم‏کوف 1381. زمینه جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی امیرحسین آریان‏پور، گستره.

    ×     تریاندیس، هری 1378. فرهنگ و رفتار های اجتماعی ترجمه‌ی نصرت فنی، تهران، رسانش.

    ×     تمنا، سعید و کیاکجوری، سعید (1393). مبانی جمعیت شناسی، تهران: دانشگاه پیام نور.

    ×     چلبی، م. (1375). جامعه‌شناسی نظم، تهران، نی.

    ×      حسینی، حاتم و بلال بگی. «فرهنگ و فرزندآوری بررسی تمایلات باروری زنان کرد شهر مهاباد»، مطالعات راهبردی زنان، 1391.

    ×     حمدزاده اصل نازی وقدرت‌الله امام وردی و محمد سریر افراز (1389) «رتبه‌بندی شاخص‌های رفاه شهری» پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال1، ش1، (تابستان 1389).

    ×     رستگارخالد، امیر و محمدی، میثم (1394). تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (بر پایه تحلیل ثانوی داده های پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان)، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، شماره 58، صص: 180-159.

    ×     سبحانی‏نیا، م. 1391. تحدید خانواده، تهدید جامعه، ره‏توشه‏ی راهیان نور.

    ×       سرایی. «گذار جمعیتی دوّم با نیم‌نگاهی به ایران»، نامهی انجمن جمعیتشناسی ایران، سال 3، ش6، (1387).

    ×     عباسی‏شوازی، محمدجلال و ملیحه علی‏مندگاری، 1389. «تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آنها در ایران»، پژوهش زنان، دوره‌ی 8، ش1، (1389).

    ×     عنایت، حلیمه و دیگران. «مطالعه‏ی رفتار و نگرش باروری دو نسل مادران و دختران و عوامل فرهنگی مرتبط با آن»، پژوهشنامه‏ی جامعه‏شناسی جوانان، سال1، ش1، (1390).

    ×     لوکاس، دیوید و پاول میر 1384. درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه حسین محمودیان، تهران، دانشگاه تهران.

    ×     محمودیان، حسین؛ قاضی طباطبایی، محمود و ترکاشوند، محمد (1391). تاثیر زندگی در خانواده های تک والدینی بر کسب سرمایه انسانی فرزندان (مورد مطالعه: جوانان 15 تا 20 ساله شهری تهران)، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره سوم، صص: 96-67.

    ×     مرکز آمار ایران، (1392)، «گزیده اطلاعات سال‏نامه: جدول 1-2 جمعیت و متوسط رشد سالانه.» درگاه  ملی آمار. برگرفته در 23 مهر 1392.

    ×     مشفق، م و ق حسینی (1391). «آینده‏پژوهی تغییرات جمعیتی ایران طی دوره‏ی 1390 تا 1420». معرفت فرهنگی اجتماعی، سال4. ش1، (زمستان 1391).

    ×      مظلومی، س، ف شهیدی، م عباسی‏شوازی و ف شهری‏زاده. «بررسی آگاهی، نگرش و رفتارهای زنان در مورد بهداشت باروری در هفت شهر مرکزی ایران»، باروریوناباروری، دوره 7، ش4 (مسلسل 29)، (1385).

    ×     معیدفر، س و ح صبوری خسروشاهی. پژوهش‏نامه‏ی علوم اجتماعی، سال4، ش4، (1389).

    ×     معیدفر، سعید و صبوری خسروشاهی، حبیب (1389). بررسی میزان فردگرایی فرزندان در خانواده، پژوهش نامه علوم اجتماعی، سال چهارم، شماره 4، ص: 110-93.

    ×     میرزائی، محمد و عباس عسگری ندوشن (1385). برنامه های توسعه، رویدادهای سیاسی بین المللی و جهت گیری مباحث جمعیت شناسی در قرن بیستم، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، سال اول، شماره اول، صص: 103-81.

    ×      

    ×     هوفستد، گرت‏ها 1387. فرهنگ‏ها و سازمان‏ها، برنامه‏ریزی ذهن، ترجمه‏ی علی‏اکبر فرهنگی و اسماعیل کاوسی، تهران، پژوهشکده‏ی تحقیقات استراتژیک.

    • Ø Abbasi-Shavazi M.J. & et al., (2009). The fall in Iranian Fertility: TheoreticalConsiderations .The Fertility Transition in Iran:
    • Ø Hacker, J. David, “child naming, religion, and the decline of marital fertility in nineteenth-century America”, the history of the family an International Quarterly, Volume 4, Number 3, (1986).
    • Ø Hara, Toshihiko. “Increasing Childlessness in Germany and Japan: Toward a Childless Society”, International Journal of Japanese Sociology, No. 17, (2008).
    • Ø Kaufmann, Eric (2008). Islamism, Religiosity and Fertility in the Muslim World. School of Politics and Sociology, BirkbeckCollege, University of London, Malet St., London WC1E 7HX. Paper prepared for 2008 EPC conference, Barcelona. 48p.
    • Ø Lesthaeghe, R & Van de Kaa. (1986) Value changes and the dimensions of familism in the European Community, European Journal of Population.
    • Ø Lesthaeghe, Ron & Van de Kaa. 1983. A Century of Demographic and Cultural Change in Western Europe. Popu-lation and Development Review9.
    • Ø Moaddel, M. (2010). Religious regimes and prospects for liberal politics.

    RevolutioandReproduction, Springer Science+Business Media B.V.

    • Ø Tapies, J. & Ward, J. (2008). Family Values and Value Creation; the Fostering Of Enduring Values within Family-Owned Businesses, A Family Business Publication, U.S.A.