روش شناسی تشخیص حق از حکم در حوزه ی حقوق زن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول

2 استادیار دانشگاه پردیس فارابی

3 استادیار دانشگاه حضرت معصومه (ص)

4 دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

دخالت اراده ی اشخاص در دامنه ی حقوق زن، از جمله مباحث چالش برانگیز در این حوزه است. امکان جریان نقل، انتقال یا اسقاط در مقوله های مرتبط با حقوق زن از بایسته هایی است که بحث درباره ی آن دیرینه ای دیرین دارد. حق اصطلاحی، قابلیت اقتضایی نقل، انتقال و اسقاط دارد و اراده ی اعلامی و انشایی شخص موضوع حق، در ثبوت و سقوط حق و قبض و بسط دامنه ی حق، نقش برجسته ای دارد؛ در حالی که ساحت حکم (تکلیف)، از امکان تعرض اراده ی اشخاص، در نقل و اسقاط مصون است و نفیاً و اثباتاً دائر مدار مصالح، مفاسد و موضوع خود است. بنابراین، حکم، جز به امتثال یا انتفای موضوع، ساقط نمی شود. روش شناسی تشخیص حق از حکم در حوزه ی حقوق زن، بایسته ای است که در این نوشتار بدان توجه شده است. توجه به عمومات معاملات، عموم و اطلاق دلایلی که در مقام حق مورد بحث وجود دارد، مناسبت حکم و موضوع، توجه به آثار، قیاس اولویت، استقراء، گزاره های خبری در مقام انشاء، وجود مصالح عمومی و حق الله، آثار و نظایر آن از جمله معیارهایی است که در نیل به مقصود بحث می شود.

کلیدواژه‌ها


×   ابن بابویه، محمد بن على 1381ش. پاداش نیکی­ها و کیفر گناهان؛ (ترجمه­ی­ ثواب الأعمال)، ترجمه­ی محمد على مجاهدى، قم، سرور. 
×   ابن براج طرابلسى، قاضى عبدالعزیز و ابو جعفر محمد بن حسن طوسى 1411 ه‍. ق. جواهر الفقه - العقائد الجعفریة، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×   ابن شعبه، حسن­بن على 1376ش. رهاورد خرد (ترجمه­ی تحف العقول)، ترجمه­ی پرویز اتابکی، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز.
×   اشتهاردى، على پناه 1417. مدارک العروة (للإشتهاردی)، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر. 
×   بروجردى، آقا حسین 1386 ش. جامع أحادیث الشیعة (للبروجردی)، تهران، فرهنگ سبز. 
×   تفضّلی، تقی. «تحقیق و بررسی درباره­ی معنی و مفهوم کلمه­ی حق»، مقالات و بررسی‌ها، ش21 و 22، (1354).
×   جمعى از مؤلفان، مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام (بالعربیة)، قم، دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام).
×   حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم ، 1409 ه‍ ق، مؤسسه آل البیت علیهم السلام،
×   حسین آبادی جرقوئینی، محمدرضا 1423هـ­. رساله فی المعامله و الاختلاف بین المتعاقدین، قم، میثم تمار.
×   حسینی حائرى، سید کاظم 1423 ه‍. ق. فقه العقود، قم، مجمع ‌‌اندیشه اسلامى.
×   حکمت نیا، محمود 1390. فلسفه نظام حقوق زن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و ‌‌اندیشه اسلامی.
×   حکیمى، محمدرضا، محمد حکیمى و علی حکیمى 1380ش.  الحیاة، ترجمه­ی احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
×   حلّى، ابن ادریس محمد بن منصور بن احمد 1410هـ.ق. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×   حلّى، سید ابن طاووس و علی رضى الدین 1429 ه‍ ق. أجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، قم، دلیل ما.
×   حلّى، مقدادبن عبداللّه السّیورى 1404 ه‍ ق. التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
×   خراسانی (آخوند)، محمد کاظم بن حسین 1406ق. حاشیه کتاب مکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
×   خوانسارى، آقا جمال محمد بن حسین 1366ش. شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، تهران، دانشگاه تهران.
×   خوانسارى، سید احمد بن یوسف 1405 ه‍. ق. جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
×   خویی، سید ابوالقاسم 1417ق. مصباح الفقاهه، ترجمه­ی محمد علی توحیدی، قم، انصاریان.
×   روحانی، محمد صادق 1418ق. منهاج الفقاهه، التعلیق علی مکاسب الشیخ الاعظم، قم، العلمیه.
×   شریف­الرضی، محمد بن حسین 1379. ترجمه و شرح نهج­البلاغه، ترجمه­ی علی نقی فیض­الاسلام اصفهانی، تهران، تألیفات فیض­الاسلام.
×   طباطبایی یزدی 1376ش. حاشیه کتاب مکاسب، قم، دارالعلم.
×   طریحى، فخر الدین 1416 ه‍. ق. مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوى.
×   عاملى (شهید ثانى)، زین­الدین بن على 1413 ه‍..ق. مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، المعارف الإسلامیة.
×   قنواتی، جلیل، سید حسن وحدتی شبیری و ابراهیم عبدی پور 1379. حقوق قراردادها در فقه امامیه، زیر نظر سید مصطفی محقق داماد، تهران، سمت.    
×   کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق  1407 ق.  الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
×   کمپانی اصفهانى، محمد حسین 1409 ه‍ .ق. الإجارة (للأصفهانی)، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×   ___________ ، 1418ق. حاشیة کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - الحدیثة)، أنوار الهدى.
×    
×   گرجی، ابوالقاسم. «مشروعیت حق و حکم آن با تأکید بر حق معنوی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران، (مهر 1372).
×   مدرسی یزدى، سید عباس 1410 ه‍. ق. نموذج فی الفقه الجعفری، قم، کتابفروشى داورى.
×   مروج جزائرى، سید محمد جعفر 1416 ه‍ ق. هدى الطالب فی شرح المکاسب، قم، دارالکتاب
×   مشکینی، میرزا علی 1384ش. مصطلحات­الفقه، قم، جامعه مدرسین.
×   موسوی الخمینی، سید روح­الله. کتاب البیع (للامام خمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم دفتر آثار امام خمینی (قدس سره).
×   ____________، 1378ش. مناهج الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی.
×   ____________، 1382 ه ق. القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید (تهذیب الأصول)، قم، دارالفکر.
×   نائینی، محمد حسن، فوائد الاصول، تهران، مؤسسه نصر.
×   ــــــــــ 1418ق. منیه الطالب، قم، نشر اسلامی.
×   نجفی خوانساری، موسی 1418ق. منیه الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات ابحاث نائینی، قم، نشر اسلامی.
×   هاشمی شاهرودى، سید محمود 1419 ه‍ ق. بایسته‌هاى فقه جزا، تهران، میزان.
×   هاشمى خویى، میرزا حبیب الله، حسن حسن زاده آملی و محمدباقر کمره­اى 1400 ق. منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و تکملة منهاج البراعة (خوئى)، مکتبة الإسلامیة.