بررسی فردی شدن خانواده در ایران با تأکید بر روند تغییرات ساختاری و کارکردی خانواده ی ایرانی از سال 1335 تا سال 1393

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

2 استاد یار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران دانشگاه پیام نور

چکیده

فردی شدن به این معناست که افراد در جریان افول نهادهای اجتماعی، جهان زندگی خود را بازتولید کنند. تحقیق حاضر با تمرکز بر نهاد خانواده، تغییرات جمعیت شناختی در ایران را بررسی می کند، تغییراتی نظیر افزایش آمار طلاق و کاهش شدید نرخ باروری که نشان می دهد خانواده ی ایرانی دستخوش دگرگونی شده است. در تحقیق حاضر، این دگرگونی با استفاده از شاخص های فردی شدن خانواده مفهوم سازی و بررسی شده است. با توجه به اهمیت و جایگاه خانواده در ایران، هدف، یافتن پاسخ این سؤال است که آیا می توان از فردی شدن خانواده در ایران سخن گفت یا خیر؟ به همین منظور روند تغییرات جمعیت شناختی خانواده با تأکید بر شاخص های طلاق، باروری و ازدواج در فاصله ی سالهای 1335 تا 1393 به شیوه ی روند پژوهی بررسی شده است؛ این بررسی بر اساس داده های مرکز آمار ایران و مجموعه ای از گزارش های معتبر ملی در دو سطح کشوری و استانی انجام شده و در جریان آن رابطه ی بین شاخص های جمعیت شناختی فردی شدن خانواده با مجموعه ای از شاخص های توسعه ی اجتماعی نیز به لحاظ آماری مقایسه شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که تغییرات جمعیت شناختی خانواده ی ایرانی در راستای فردی شدن هر چه بیشتر عرصه ی خانواده، روند مشخصی دارد؛ این تغییرات در تمامی 31 استان کشور مشاهده شده، اما شدت و اندازه ی تغییرات در استان ها بیش از آنکه به تفاوت های فرهنگی و جغرافیایی مربوط شود، تابع سطح توسعه ی اجتماعی و اقتصادی است.

کلیدواژه‌ها


  • ×      آزاد ارمکی، تقی و احمد غیاثوند 1383. جامعه شناسی تغییرات فرهنگی در ایران. تهران، آن.

    ×      اینگلهارت، رونالد و کریستین ولزل 1389. نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی. ترجمه­ی یعقوب احمدی، تهران، کویر.

    ×      برناردز، جان 1390. درآمدی به مطالعات خانواده. ترجمه ی حسین قاضیان. تهران، نی.

    ×      بهنام، جمشید 1352. ساختهای خانواده و خویشاوندی در ایران. تهران، خوارزمی.

    ×      چیل، دیوید 1388. خانواده در دنیای امروز، ترجمه­ی محمد مهدی لبیبی. تهران، افکار.

    ×      دورکیم، امیل 1392. تقسیم کار اجتماعی، ترجمه ی باقر پرهام. تهران، مرکز.

    ×      ربیعی، علی1380. جامعه­شناسی تحولات ارزشی در ایران: نگاهی به رفتار شناسی رأی دهندگان در دوم خرداد 1376. تهران، فرهنگ و اندیشه.

    ×      رفیع پور، فرامرز 1376. توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی آن، تهران، شرکت سهامی انتشار.

    ×      روشه، گی 1386. جامعه­شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه­ی عبدالحسین نیک گهر، تهران، تبیان.

    ×      زارتسکی، ایلای 1390. سرمایه­داری، خانواده و زندگی شخصی، ترجمه­ی منیژه نجم عراقی. تهران، نی.

    ×      زیمل، جرج 1392. درباره فردیت و فرم­های اجتماعی، ترجمه­ی شهناز مسمی پرست، تهران، ثالث.

    ×      شکربیگی، عالیه 1390. مدرن گرایی و سرمایه اجتماعی خانواده. تهران، جامعه شناسان.

    ×      فاضلی، نعمت اله 1391. فرهنگ و شهر: چرخش فرهنگی در گفتمان های شهری. تهران، تیسا.

    ×      فکوهی، ناصر 1390. توسعه و انسان شناسی کاربردی. تهران، افکار.

    ×      فوکویاما، فرانسیس 1379. پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن. ترجمه­ی غلامعباس توسلی، تهران، حکایت قلم.

    ×      فیروز آبادی، سید احمد و همکاران 1390. مطالعه شاخص ها و رتبه توسعه اجتماعی در استان های کشور و رابطه آن با سرمایه اجتماعی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 37. ص 93-57.

    ×      مک کارتی، ریبنز جین و روزالیند ادواردز 1390. مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمه­ی محمد مهدی لبییی. تهران، علم. 

    ×      کاستلز، مانوئل 1386. عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: قدرت هویت، ترجمه­ی احد علیقلیان و همکاران، تهران، طرح نو.

    ×      کیویستو، پیتر 1384. اندیشه­های بنیادی در جامعه­شناسی، ترجمه­ی منوچهر صبوری، تهران، نی.

    ×      گیدنز، آنتونی1384. تجدد و تشخص، ترجمه­ی ناصر موفقیان، تهران، نی.

    ×      _________ 1392. چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه­ی حسن چاوشیان، تهران، ققنوس.

    ×      __________ 1389. (الف) جامعه شناسی، ترجمه­ی حسن چاوشیان، تهران، نی.

    ×      __________  1389. (ب) امیل دورکیم، ترجمه­ی یوسف اباذری، تهران، خوارزمی.

    ×      لبیبی، محمد مهدی 1393. خانواده در قرن بیست و یکم: از نگاه جامعه­شناسان ایرانی و غربی، تهران، علم.

    ×      مرکز آمار ایران (1390-1335)، نتایج  سرشماری نفوس و مسکن.

    ×      مرکز آمار ایران (1392-1380)، سالنامه­های آماری کشوری و استانی.

    ×      سازمان بهزیستی کشور (1391-1374)، سالنامه های آماری سازمان بهزیستی کشور، تهران، دفتر آمار و اطلاعات.

    ×      سازمان ثبت احوال کشور (1394-1382)، سالنامه­های آماری سازمان ثبت احوال کشور، تهران، دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت.

    ×      پایگاه خبری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی(1393)،(www.behdasht.gov.ir).

    ×      سایت مهرخانه: پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان(1393)(www.mehrkhane.com).

    • Bauman, Zygmunt (2003). Liquid Love,Polity Press, Cambridge CB2 1UR, UK.
    • Beck, U. & E. Beck-Gernsheim (2002). Individualization: Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequences. London: Sage.
    • Carolina Tomas, Maria. "Reviewing family studies:a brief comment on selected topics". R. bras. Est. Pop., Rio de Janeiro, v. 30, n. 1, ( jan./jun. 2013).
    • Cliquet,Rabert (2003).Major trends affecting families in the new millenniumWesternEurope and North America .bookChapter, United nations, major trends afecting families: a background document pages 1-26 , United Nations.
    • Dowson, Matt (2011). A Libertarian Socialist Critique of the Political Sociology of Late Modernity " A University of Sussex DPhil thesis, Available online via Sussex Research Online: http://sro.sussex.ac.uk/
    • Georgas, James & et,al.(1997). The Relationship of  Family Bonds to Family Structure and Function Across Cultres; Journal of Cross- Cultural Psychology, 303-28.
    • Georgas, James; W. Berry, John; J. R. van de Vijver, Fons(2006). Families Across Cultures: A 30-Nation Psychological Study.Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York.
    • Gillies,Val;(2003). Family and Intimate Relationships:A Review of the Sociological Research. Published by South Bank University, London.
    • Halman, L. C. J. M. (1995). Individualization and individualism investigated: Results from the European values surveys. (WORC Paper / Work and Organization Research Centre (WORC); (volumeLabel 95.12.027).Unknown Publisher.
    • Hare-Mustin, R. T. "Family Change and Gender Differences: Implications for Theory and Practice". Family Relations, Vol. 37, No. 1, (Jan. 1988) .
    • Jagger,Gill;Wright,Carolina.(1999).Changing Family Values.Routledge 11 New Fetter Lane, London EC4P 4EE
    • Kalogeraki, Stefania(2009). The Divergence Hypothesis in Modernization Theory Across Three European Countries: the UK, Sweden and Greece. Culture Unbound, Volume 1, 2009: 161–178. Hosted by Linköping University Electronic Press: http://www.cultureunbound.ep.liu.se
    • Kyung-Sup,Chang; Min-Young, Song. "The stranded individualizer undercompressed modernity: South Korean women in individualization without individualism", The British Journal of Sociology, Vol61, Issue3, (2010).
    • Lesthaeghe, Ron(2010). The Unfolding Story of the Second Demographic Transition. Paper presented at the conference on “Fertility in the History of the 20th Century – Trends, Theories,Public Discourses, and Policies,” Akademia Leopoldina & Berlin-Brandenburgische Akademie, January 21-23, 2010.
    • Moskowitz,Marc L.(2007). Failed Families and Quiet Individualism: Domestic Abuse and Women's Strategies of   Resistance in Urban Taiwan. Journal of Archaelogy. Volum 67, 2007: 157-184.
    • Tomas, M.C. (2013).Reviewing Family Studies: A  Brief  Comment on Selected Topics. R. bras.Est. Pop; Rio de Janeiro, v. 30, n. 1, p.171-198
    • Van Bavel, Jan,et al(2010)" Demographic change and family Obligations"Available from: http://www.multilinks-project.eu/wp content/uploads/2014/01/Van_Bavel_Dykstra_Wijckmans_Liefbroer_-_Multilinks_Deliverable_4_21.pdf
    • Van de Kaa, D. J. (2002). The Idea of a Second Demographic Transition in Industrialized Countries. Paper presented at the Sixth Welfare Policy Seminar of the National Institute of Population and Social Security, Tokyo, Japan, 29 January 2002. Retrieved from http://virtualpostgrados.unisabana.edu.co/pluginfile.php/163483/mod_resource/content/5/kaa%281%29%20second%20demographic%20transition.pdf
      • Wehner,Cecili& Abrahamson,Peter.(2004).Individualization of Family life and Family Discourses.ESPAnet Conference,Oxford,septembr 9-11-2004