بازنگری مبانی فکری - کلامی الگوهای اجتماعی زن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ریاست دانشگاه قم

2 نویسنده ی مسئول

3 دانشجوی دکتری دانشگاه قم

چکیده

پی ریزی تمدن نوین اسلامی جز با تدوین الگوی جامع دینی در موضوعات مختلف امکان پذیر نیست. طراحی الگوی جامع نیز فعالیتی پویا و پایدار و نیازمند اجتهاد مستمر است. استنباط و تبیین مبانی و معارف اسلام از منابع دینی، ضرورت طراحی الگوهاست. الگوها در حقیقت نقطه ی تلاقی و خط تماس نظام های معرفتی با نهادهای عینی و اجتماعی است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به سه الگو اشاره خواهد شد. در الگوی اول، نقش زن بسیار محدود تبیین می شود و دامنه ی تأثیر وی تنها در محیط خانه است. در الگوی دوم، زن به عنوان ابزار مطرح شده و نقش سرگرم کننده دارد. در الگوی سوم، زن هم در محیط خانه و هم در جامعه نقش دارد. مطابق نتایج حاصل از این مقاله، اسلام در افقی بالاتر، شرایط اثر زن را کلان تر و جدی تر از حضور اجتماعی به معنای متداول و اشتغال در نظر گرفته است. همچنین مسئولیت دینی و تمدنی زن را به خانواده تقلیل نداده است، همچنانی که خانواده و نقش بی بدیل زن را در تاریخ سازی کم اثر ندیده است. تدوین الگوی جامع زن مسلمان از اولویت های پژوهشی است که در برخی از مراکز ذی ربط آغاز شده و ادامه دارد. مقاله ی حاضر درصدد بیان مبانی کلامی این الگوست.

کلیدواژه‌ها


×   قرآن کریم
×   نهج البلاغه
×   اسلاملو، نعیمه 1390. زن، ستم تاریخی، ستم برابری، کرج، خیبر.
×   اعظم آزاده، منصوره 1390. نابرابری­های جنسیتی در شاخص­های فرهنگی- اجتماعی، چالش­های فرهنگی اجتماعی زنان، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
×   امزیان، محمّد 1380. روش تحقیق علوم اجتماعى از اثبات‏گرایى تا هنجارگرایى، ترجمه­ی عبدالقادر سوارى، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
×   امیدی، مهدی 1394. رویکرد معرفتی فلسفی به بنیادهای سکولاریستی علوم انسانی، مجموعه مقالات نخستین کنگره­ی بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، تهران، آفتاب توسعه.
×   باستانی، سوسن 1390. تقسیم کار خانگی و چالش­های پیش روی زنان، چالش­های فرهنگی اجتماعی زنان، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
×   برنجکار، رضا 1391. روش شناسی علم کلام، قم، دارالحدیث.
×   بستان، حسین. «بازنگری نظریه‌های نقش جنسیتی»، پژوهش زنان، ش1و2، (1385).
×   پاسنو،دایان 1384. فمینیسم، رمز و راز زنانگی یا اشتباه، فمینیسم در آمریکا تا سال 2003، ترجمه­ی زینب فرهمند و پروین قائمی، قم، معارف.
×   تاجیک، محمد رضا. «فمینیسم فرامدرن و فمینیسم اسلامی»، گفتمان، ش1، (1376).
×   حرعاملی، محمد بن حسن 1409. تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، مؤسّسة آل البیتِ (علیهم السلام) لإحیاء التُّراثِ.
×   حسینی خامنه­ای، سید علی 1392. نقش و رسالت زن، تهران، انقلاب اسلامی.
×   حسینی خامنه­ای، سید علی. «آزادی از نظر اسلام و غرب»، اندیشه حوزه، ش14 (1377).
×   حسینی طهرانی، محمد حسین 1429. رساله بدیعة، مشهد، علامه طباطبایی.
×   حلی، ابن فهد 1407. مهذب البارع، تصحیح مجتبی عراقی، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×   حلی، جمال الدین حسن بن یوسف1372. تذکرة الفقهاء، قم، موسسة آل البیت (علیهم السلام) لاحیاء التراث.
×   ــــــــــــــــــ1351. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی از ابوالحسن شعرانی، تهران، کتابفروشی اسلامیة.
×   دوبووار، سیمون 1380. جنس دوم، ترجمه­ی قاسم صنعوی، تهران، طوس.
×   دولتی، غزاله 1388. بررسی مبانی فلسفی، اخلاقی ،‌کلامی و آثار عمل فمینیسم، قم،‌ معارف.
×   رازی، ابوالفتوح حسین بن علی 1365. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی.
×   روتلیج 1836. فمینیسم و دانش­های فمینیستی، قم، دفتر تحقیقات و مطالعات زنان.
×   زارعی متین، حسن. «فرهنگ سازمانی و نقش جهان­بینی و ارزش­ها در این فرهنگ»، مکتب اسلام، ش3، (1382).
×   زیبایی نژاد، محمد رضا 1382. فمینیسم و دانش­های فمینیستی، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
×   زیبایی نژاد، محمد رضا و محمد تقی سبحانی 1381. درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، قم، دفتر تحقیقات و مطالعات زنان.
×   سبحانی، حسن. «ارزیابی مؤلفه‎های معرفت‎شناختی عصر روشنگری و تأثیر آنها بر آراءِ اقتصاددانان کلاسیک»، روش شناسی علوم انسانی، ش62، (1389).
×   سفیری، خدیجه 1389. چالش­های فرهنگی اجتماعی زنان، تهران، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
×   شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم 1425. فی ظلال القران، بیروت، دارالشروق.
×   شریعتی، محمد تقی 1385. فایده و لزوم دین، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
×   شیرازی، صدرالدین محمد1383. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، قم، انتشارات مصطفوی.
×   ---------1981. الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، چاپ 3، بیروت، دار احیاء التراث.
×   صدوق، علی بن بابویه 1300 ق. الاعتقادات، تهران، چاپ سنگی.
×   ـــــــــــ 1403. خصال، ترجمه­ی احمد فهری زنجانی، قم، حوزه علمیه اسلامیه.
×   ـــــــــــ 1416. علل الشرایع، قم، مؤسسه دار الحجه الثقافه.
×   طاهری نیا، احمد 1389. حضور زن، قم، مؤسسه امام خمینی (ره).
×   طباطبایی، محمد حسین 1386. تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، دارالفکر.
×   عسگری، سید مرتضی 1388. عقاید اسلام در قران کریم، ترجمه­ی محمد جواد کرمی، تهران، علامه عسگری.
×   علاسوند، فریبا 1391. زن در اسلام، قم، دفتر تحقیقات و مطالعات زنان.
×   علم الهدی، جمیله 1386. هویت از منظر قرآن و فلاسفه، بینات، شماره 55.
×   غروی، علی 1407. التنقیح فی شرح العروه الوثقی، تقریرات خارج فقه آیت­الله سید ابوالقاسم خویی، تهران، دارالعلم.
×   فصیحی، امان الله. «الهیّات و جامعه ‏شناسی دین، مقایسه معرفت‏ شناختی و روش‏ شناختی»، معرفت، ش 126، (1387).
×   قریشی، سیدعلی اکبر 1374. تفسیراحسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت.
×   قنبری، آیت 1383. نقدی بر اومانیسم و لیبرالیسم، قم، فراز اندیشه.
×   کاویانی، ابوطالب 1385. جایگاه و منزلت زن در ملل جهان، قم. سلسله.
×   کربلایی، محسن 1392. زن و بازیابی هویت حقیقی، تهران، مؤسسه پژوهشی – فرهنگی انقلاب اسلامی.
×   کرمی، محمد تقی. «از فمینیسم جهانی تا فمینیسم ایرانی نگاهی کل‌گرایانه به جنبش و نظریه‌ فمینیسم در ایران و جهان»، حوراء، ش27، (1387).
×   کلینی، محمدبن یعقوب 1350. کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
×   لاهیجی، عبدالرّزاق 1364. گوهر المراد، به کوشش صمد موحد، تهران، طهوری.
×   لوید، ژنویو 1393. عقل مذکر، ترجمه­ی محبوبه مهاجر، تهران، نی.
×   مبلغی، احمد. «مبانی کلامی و کاربرد آن در فقه سیاسی امام خمینی»، حضور، ش33، (1379).
×   محمدی، مرتضی. «بررسی وضعیت زنان قبل و بعد از ازدواج در قبایل بدوی آفریقا»، گاهنامه فرهنگی اداره کل آفریقا و عربی، (1382).
×   مستقیمی، مهدیه سادات. «رویکردی تطبیقی به خاستگاه­های فلسفی مسائل اجتماعی زنان در اسلام و فمینیسم»، فصلنامه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، ش10، (1379).
×   مصباح یزدی، محمد تقی 1388. خودشناسی برای خودسازی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
×   ــــــــــــ 1383. به‌سوی او، تحقیق و تنظیم کریم سبحانی، قم، موسسه پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم.
×   مغنیه، محمدجواد 1388. التفسیرالمبین، قم، دارالکتاب اسلامی.
×   مفید، محمد بن نعمان 1385. النّکت الاعتقادیه، ضمیمه ترجمه­ی الفرق بین الفرق در تاریخ مذاهب در اسلام، ترجمه­ی محمد جواد مشکور، تهران، اشراقی.
×   مهریزی، مهدی 1382. شخصیت و حقوق زن در اسلام، ت‍ه‍ران، ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
×   منیسی،  سامیه1382. المرأه بین الاسلام و الشرایع و المنظمات الدولیه الاخری. قاهره، دارالفکر العربی، چاپ اول.
×   موسوی، معصومه. «تاریخچه مختصر تکوین نظریه­های فمینیستی»، کتاب توسعه، ش9، (1374).
×   نجفی، محمد حسن 1365. جواهر الکلام، تصحیح محمود قوچانی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
×   نورافروز، کیاندخت 1384. ناچیز شمردن زن در درازنای روزگار، اختران زبان.
×   هاف سامرز، کریستینا 1388. نکات قابل قبول و کاستی­های فمینیسم معاصر، ترجمه­ی سیده مژگان سخایی.
×   الهی خراسانی، علی. «نقد پارادایمی رویکرد سنتی به مسئولیت اجتماعی زن مسلمان»، حوزه، ش163، (1391).
×   یزدی، ابراهیم. روشن فکری دینی، سنت و مدرنیته، بازتاب اندیشه، ش34، (1389).