بررسی فقهی- حقوقی جنایات ارتکابی توسط صغیر ممیز با تأکید بر قانون مجازات اسلامی 139

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

صغیر گاه خود مستقلاً مرتکب جنایت علیه دیگری می شود و گاه تحت تأثیر اکراه مرتکب جنایت می شود. قوانین جزایی قبلی، جنایت عمد و شبه عمد صغیر را به منزله ی خطای محض می دانست، اما قانون مجازات اسلامی 1392، با حذف واژه ی «به منزله» جنایت صغیر را ظاهرا خود خطای محض می داند. از سوی دیگر قانون قبلی و فعلی مجازات اسلامی به تبع نظر بیشتر فقها در مورد صبی غیر ممیزی که اکراه بر قتل شده، به قصاص اکراه کننده قائل است. گرچه در مورد صبی ممیز، قتل را به اکراه کننده منتسب ندانسته، بلکه به صبی ممیز (اکراه شونده) منتسب دانسته و عاقله ی او را مسئول پرداخت دیه ی مقتول می داند. این اندیشه (تفکیک میان اکراه صبی ممیز و غیر ممیز) در اکراه بر سرقت حدّی در قانون مجازات اسلامی 1392 هم به نوعی پذیرفته شده است. این مقاله با هدف نقد این دو نکته (خطای محض دانستن جنایت صغیر و تفکیک میان اکراه صغیر غیر ممیز و ممیز) به بررسی فقهی – حقوقی این مسئله می پردازد.

کلیدواژه‌ها


×   انصاری، مرتضی بن محمدامین 1415 هـ.ق. کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات، قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری. 
×   تبریزی، میرزاجواد 1426 هـ.ق. تنقیح مبانی الاحکام کتاب القصاص، دار الصدیقه الشهیده سلام الله علیها.
×   حر عاملی، حسن 1416. وسائل‌الشیعه، قم، موسسه اهل البیت لاحیاء التراث.
×   حلی، جعفربن حسن 1408. شرایع‌الاسلام، قم، موسسه اسماعیلیان.
×   موسوی الخمینی، سید روح الله.  تحریر الوسیله، قم، دارالعلم.
×   موسوی الخویی، سید ابوالقاسم 1422هـ ق. مبانی تکمله المنهاج، چاپ شده در موسوعه الامام الخویی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
×   صدوق، محمدبن علی بن بابویه1413ق. من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
×   طباطبایی حایری، سیدعلی1418ق. ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع).
×   طوسی، محمدبن حسن 1400. النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی.
×   عاملی (شهید ثانی)، زین­الدین‌بن علی، 1413هـ.ق. مسالک‌الافهام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
×   --------- 1416 هـ.ق. تمهید‌القواعد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات حوره علمیه قم.
×   --------- 1410 هـ.ق. الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، داوری.
×   گنجینه استفتائات قضایی.
×    مدنی کاشانی، آقارضا 1408. کتاب الدیات، مؤسسه النشر الاسلامی.
×   مزروعی، رسول 1394. شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی.
×   نجفی کاشف الغطاء، احمد‌بن علی‌بن محمدرضا 1423ق. سفینه النجاه و مشکاه الهدی و مصباح السعادات، نجف اشرف، موسسه کاشف الغطاء.
×   نجفی، محمدحسن 1367. جواهر الکلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، تهران، سوم.
×   نوری همدانی، حسین 1377. هزار و یک مسئله فقهی، مهدی موعود (عج).