تجربه ی زیسته ی مادران مطلقه از حضانت فرزندان با تأکید بر چالش ازدواج مجدد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ،ایران

2 دانشیار گروه مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ،ایران

3 کارشناس ارشد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبائی،تهران،ایران

چکیده

با عنایت به ماده 1170 قانون مدنی، زنی که مطلقه شده و دارای فرزندانی از همسر اول خود است در صورت ازدواج مجدد، حضانت او از فرزندانش سلب می‌شود. بنابراین، با وقوع رویداد طلاق در بین خانواده­ها، مسئله مهمی که همسران با آن روبه­رو می‌شوند، مسئله حضانت فرزندانشان است. از این رو،  مطالعه فهم تجربه زنان در دو موقعیت «مادری» و یا «ازدواج مجدد» و نیز چالش­های مواجهه با آن، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این مطالعه کیفی با استفاده از نمونه­گیری هدفمند از 18 زن مطلقه شهر تهران که حضانت فرزندان خود را بر عهده گرفته­اند، مصاحبه نیمه­ساخت­یافته انجام شد و نتایج نیز با بهره­گیری از تحلیل مضمون به­دست آمد. یافته­های حاصل، تجارب مادران مطلقه را در قالب سه سنخ از مواجهه با حضانت فرزند سنخ­بندی کرده که به نوبه خود با چالش­هایی همراه است: سنخ نخست، پذیرش حضانت فرزند با تأکید بر نقش مادری همراه با چالش­هایی از قبیل اظهار پشیمانی از پذیرش حضانت، باز اندیشی در حضانت فرزند و فراموش شدن نقش زنانگی؛ سنخ دوم: پذیرش حضانت همراه با نقش اجتماعی با چالش­هایی چون هراس از افشای مطلقه بودن، جدال طاقت فرسا در محیط مردانه و چالش نیاز عاطفی و زیستی؛ سنخ سوم: پذیرش حضانت و حفظ نقش همسری با چالش احساس خرسندی از نقش مادری و همسری . در نهایت آنچه مسلم است زنان مطلقه که سرپرستی فرزندان خویش را نیز بر عهده دارند با چالش­های فراوانی روبه­رو می‌باشند که ضروری است که با توجه به وضعیت خاص هر خانواده، تصمیم مقتضی در این خصوص توسط دادگاه خانواده اتخاذ گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • ابوت، پاملا و کلر والاس،(1397). جامعه شناسی زنان (نجم عراقی، منیژه)، تهران: نشر نی
  • آزاد ارمکی، تقی ،(1397). جامعه شناسی خانواده ایرانی، تهران: انتشارات سمت
  • احمدنیا، شیرین و آتنا کامل قالیباف،(1396). زنان سرپرست خانوار در تهران، رفاه اجتماعی، س 17، ش 65.
  • استاد زاده، سعید،(1395). مجموعه قوانین خانواده، تهران: پندار قلم.
  • برناردز، جان،(1397). درآمدی به مطالعات خانواده، ترجمه: حسین قاضیان، تهران: نشر نی.
  • بهنام، جمشید،(1392). تحولات خانواده، ترجمه: محمد جعفر پوینده، تهران: نشر ماهی.
  • بستان(نجفی)، حسین،(1398). خانواده در اسلام، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • تانگ، رزمری،(1387). درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، ترجمه: منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
  • توکلی، محمد مهدی،(1396). مختصر حقوق مدنی، تهران: انتشارات چتر دانش.
  • جین ریبنز مک کارتی و روزالیند ادواردز،(1390). مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمه: محمد مهدی لبیبی، تهران: نشر علم.
  • چراغی کوتیانی، اسماعیل،(1395). دلالت‌های جمعیت شناختی نظریه فمنیستی، نشریه معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 27.
  • حکمت­پناه، منیره،(1384). حضانت کودکان بعد از طلاق، فلسفه و کلام، ش 7.
  • حکمت­نیا، محمود،(1390). حقوق زن و خانواده، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • خدامی، نرگس،(1395). مادری؛ حقوق و مسئولیت‌ها، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  • دلیل گو، سعید و همکاران،(1395). «کاهش رغبت به ازدواج مجدد (مطالعه موردی زنان سرپرست خانوار شهر اصفهان)»، مسائل اجتماعی ایران، س 7، ش 2 .
  • دیلینی، تیم،(1387). نظریه‌های کلاسیک جامعه شناسی، ترجمه: بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران: نشر نی
  • رودگر، نرگس،(1394). فمینیسم (تاریخچه، نظریات، گرایش‌ها، نقد)، قم: نشر اسراء
  • رهبر، مهدی و صالح سعادت،(1390). «ازدواج مجدد زن و حق حضانت فرزند، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده»، س 14، ش 54.
  • ریتزر، جورج و داگلاس جی گودمن،(1390). نظریه جامعه شناسی مدرن، ترجمه : خلیل میرزایی و عباس لطفی زاده، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  • زیبایی نژاد، محمدرضا،(1394). هویت و نقش‌های جنسیتی (مجموعه مقالات)، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زن.
  • ساعی، سید محمدهادی و نیلوفر کامیاب منصوری،(1395).« حضانت در پرتو مصلحت کودک در زمان ازدواج مجدد مادر»، مطالعات حقوق عمومی، د 46، ش 4.
  • سفیری، خدیجه و زهرا زارع،(1385). «احساس ناسازگاری میان نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در زنان»، مطالعات زنان، س 4، ش 2.
  • شکرائی، محمد،(1394).«عوامل مؤثر بر گرایش زنان سرپرست خانوار به ازدواج مجدد (مورد مطالعه زنان سرپرست خانوار مورد حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) استان فارس)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
  • صفائی، سیدحسین و اسدالله امامی،(1397). مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر میزان.
  • غیاثوند، احمد و سمیه عرب خراسانی،(1394).«تجربه مادرانه زنان مطلقه از حضانت فرزندان خود»، مجله مطالعات جنسیت و خانواده، س 2، ش 2.
  • قانون مدنی،(1397). انتشارات هزار رنگ
  • قوی پنجه، فاطمه،(1396).«تجربه ازدواج مجدد در میان زنان مطلقه شهر شیراز»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
  • کرسول، جان،(1396). پویش کیفی و طرح پژوهش (انتخاب از میان پنج رویکرد: روایت پژوهی، پدیدارشناسی، نظریه داده بنیاد، قوم نگاری، مطالعه موردی). ترجمه: حسن دانایی فرد و حسین کاظمی، تهران: انتشارات صفار.
  • گیدنز، آنتونی،(1400). گزیده جامعه شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
  • محمدی، زهرا،(1396). «بررسی چالش‌های پیش روی زوج‌های دارای فرزند در ازدواج مجدد»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
  • محمدی، زهرا،(1399). «مطالعه جامعه شناختی مسائل مرتبط با ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار»، زن و جامعه، س 11، ش 2.
  • ملک مطیعی، زهرا ،(1388). «گرایش به ازدواج مجدد زنان مطلقه تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی شهر مشهد در سال 1387 و عوامل مؤثر بر آن»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • میرزایی سقرلو، پروانه،(1397). «بررسی دیدگاهها و تجربیات زنان در حال طلاق پیرامون اخذ حق حضانت کودک»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه غیر انتفاعی خاتم.
  • والاس، روث و الیسن ولف،(1396). نظریه های معاصر جامعه شناسی (گسترش سنت کلاسیک)،ترجمه: مهدی داوودی، تهران: نشر ثالث.
  • وثوقی، منصور و علی­اکبر نیک خلق،(1373). مبانی جامعه شناسی، تهران: انتشارات بهینه.
  • سایت مرکز آمار ایران.
  • Jeyness, William h ،(1999). Effects of remarriage following dovorce on the academic achievement of children. Journal of youth and adolescence, vol 28, no 3. P 385- 393.  
  • Vespa, Jonathan ،(2012). Union formation in later life: economic determinants of cohabitation and remarriage among older adults. Demography 49, 1103- 1125.   
  • - Wood, David, ،(2003) Effect of child and family poverty on child health in the United States America.                             

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار