شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر فرزند آوری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده علوم اقتصادی و مدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه مدیریت، دانشکده علوم اقتصادی و مدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

کاهش جمعیت و فرزند آوری، ازجمله مسائل حائز اهمیت کشور محسوب می‌شود، لیکن در اغلب مطالعات  مشکلات اقتصادی به‌عنوان اصلی‌ترین عامل محسوب می‌شود و سایر عوامل مؤثر مورد غفلت قرار می­گیرد. از سوی دیگر، مقوله پیری جمعیت در سال­های آتی و پیامدهای ناگوار آن، ضرورت سیاست‌گذاری هدفمند و دقیق در خصوص فرزند آوری را مضاعف می­سازد. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر فرزند آوری با رویکرد ترکیبی انجام شده است. در بخش کیفی، با بهره­گیری از روش دلفی و مصاحبه با 12 نفر از  خبرگان حوزه جمعیت و فرزند آوری، داده­های پژوهش در چند مرحله تحلیل شده است. در گام نخست، عوامل مؤثر بر فرزند آوری با استفاده از مرور تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان استخراج شد. در گام دوم 43 عامل استخراج‌شده با توزیع پرسش‌نامه‌ بین خبرگان و روش دلفی فازی غربال شدند که 10 عامل، دارای عدد دیفازی بالاتر از 7/0 بودند و برای اولویت‌بندی نهایی انتخاب شدند. جهت اولویت‌بندی عوامل بر اساس روش مارکوس، عوامل پیگیری سیاست برابری جنسیتی در تمامی رشته‌ها، سبک زندگی مدرن، میزان سازگاری و انسجام، وضعیت مسکن و اشتغال زنان جوان به ترتیب بیشترین اولویت را داشتند. پیشنهادهای پژوهش بر اساس عوامل اولویت‌دار و مصاحبه با گروه‌های خبرگانی به دست آمده است که شامل تنقیح قوانین موجود کشور و نهادهای آموزشی در جهت افزایش‌ فرزند آوری، ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی و حمایت از تولیدات فرهنگی در مدارس و دانشگاه‌ها و نیز اختصاص زمین و مسکن ارزان‌قیمت به خانواده‌های جوان و فرزندآور است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • افرا، هادی، علی ایار، مجید الیاسی و یونس دانش، (1401). اهمیت فرزند آوری در جامعه فردگرا (مورد مطالعه شهر بجنورد)، پژوهش‌نامه زنان، د 13، ش 40.
  • بصارتی، داود و محمود حکمت‌نیا، (1400). تحلیل ادله فقهی تعلق حق فرزند آوری به زوجین، انسان‌پژوهی دینی، د 18، ش 45.
  • توکلی، سوده و حمید رفیعی هنر،(1400). فرزند آوری از دیدگاه زنان متأهل با تأکید بر نگرش دینی، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، د 15، ش 28.
  • ثمنی، لیلا، زهرا کوه‌پیما رونیزی و سمیه کوه‌پیما رونیزی، (1399). تأثیر حمایت قانونی از زنان شاغل در دوره بارداری و شیردهی بر تمایل ایشان به فرزند آوری، پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، د 8، ش 19.
  • حبیب‌نژاد، سید احمد و مصطفی بخرد، (1401). تأملی بر حق بر فرزند آوری در پرتو احکام وضعی و تکلیفی تلقیح مصنوعی، حقوق اسلامی، د 19، ش 72.
  • رضایی، طوبی و اصغر محمدی،(1400). بررسی و تحلیل دلایل کم‌‌میلی زنان به فرزند آوری، فرهنگ ایلام، د 22، ش 73.
  • رضوانی دیوکلایی، سیده زینب، حسین رضائیان بیلندی و امین رحمتی،(1400). نگرش به فرزند آوری: نقش سبک زندگی اسلامی و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، روان‌شناسی و دین، د 13، ش 4.
  • رفیعی مقدم، فاطمه و علی فتحی آشتیانی، (1399). کشف عوامل بازدارنده زوجین از فرزند آوری در دهه اخیر (مرور ساختارمند)، فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، د 15، ش 53.
  • سلطان‌ محمدی، حسین و فاطمه سلطان‌ محمدی،(1400). بررسی مبانی فقهی ناظر بر فرزند آوری و تکثیر موالید در فقه شیعه، حکومت اسلامی، د 26، ش 4.
  • شمس‌قهفرخی، فریده، عباس عسکری ندوشن، حسن عینی‌زیناب، علی روحانی و محمد جلال عباسی شوازی، (1400). چالش‌های اجرای سیاست‌های تشویقی فرزند آوری: مطالعه‌ای کیفی در شهر اصفهان. انجمن جمعیت‌شناسی ایران، د 16، ش 32.
  • شمس‌قهفرخی، فریده، عباس عسکری ندوشن، حسن عینی‌زیناب، علی روحانی و محمدجلال عباسی شوازی،(1401). در دوراهی تصمیم به فرزند آوری: واکاوی چالش‌های فردی و اجتماعی فرزند آوری در بستر باروری پایین در شهر اصفهان. جامعه‌شناسی کاربردی، د 33، ش 4.
  • عباسی شوازی، محمدجلال و ملیحه علی‌مندگاری،(1389). تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آنها در ایران. زن در توسعه و سیاست، د 8 ، ش 1.
  • عباسی شوازی، محمدجلال ،میمنت حسینی چاووشی، فریبا سادات بنی‌هاشمی، الهام فتحی، صفیه میرزایی، مجتبی نصیری‌پور، نورمحمد جاوید، آسیه عباسی، بهناز سرخیل و سیدمسعود حسینی ، (1399). تحولات باروری در ایران از سال 1371 تا 1395، تهران: پژوهشکدۀ آمار.
  • علوی قزوینی، سیدعلی و مریم زارع،(1399). واکاوی حقوق زوجه در فرآیند فرزند آوری بر اساس استناد به حق سلطنت بر بدن، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، د 25 ، ش 72.
  • علوی، سید اسماعیل، علی ابوترابی و عباس آینه‌چی، (1400). ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه اولیه نگرش به فرزند آوری بر اساس منابع اسلامی، روان‌شناسی و دین، د 14، ش 3.
  • فتحی، الهام، (1399). روند باروری ایران از سال 1396 تا 1399، تهران: مرکز آمار ایران.
  • قدسی، ابراهیم، محمد حسن ملکی، ابراهیم قنواتی و سعید محبی ، (1401). فنون نوین تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در پژوهش عملیاتی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
  • کاوه فیروز، زینب، محمدجلال عباسی شوازی، سید حسین سراج زاده و نگار رمضی، (1400). رابطۀ دینداری و ارزش‌های خانواده با تمایلات و قصد فرزند آوری در میان زنان متأهل شهر تهران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، د 10، ش 2.
  • محقر، علی ومحمد حسن ملکی،(1397). مبانی فلسفی دانش تحقیق در عملیات. چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • مدیری، فاطمه و فاطمه تنها، (1401). تأثیر احساس امنیت بر رفتار، ایده‌آل و قصد فرزند آوری در تهران، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، د 14، ش 4.
  • مرادی، علی، نسرین عظیمی و لیلی بهارانگیز،(1399). شناخت رابطه بین کیفیت زندگی و منزلت اقتصادی اجتماعی با نگرش به فرزند آوری: مود مطالعه زنان شهرستان سرپل ذهاب، زن و جامعه، د 11، ش 44.
  • مرکز آمار ایران (1400). محاسبه­ی باروری کل با روش مستقیم با منابع مختلف داده به تفکیک استان 1395-1399، .https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1400/barvari.pdf
  • ملکوتی‌نیا، علی و زینب سادات نیکویی روزبهانی،(1400). ارزیابی انگاره «خودحمایتی همسران» در توجیه بی میلی به فرزند آوری با رویکرد اسلامی، ماهنامه معرفت، د 30، ش 1.
  • موسوی، سید کمال‌الدین، (1401). واکاوی فرزند آوری در بین زنان ساکن در شهرهای کوچک، مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، د 5، ش 1.
  • میرابی، سعیده، حسین میرزائی و غلامرضا حسنی درمیان، (1399). بررسی پدیدارشناسانۀ آگاهی زنان متأهل از فرزند آوری، جامعه‌شناسی کاربردی، د 31، ش 3.
  • میرزائی، افسانه، منصور شریفی و علی پژهان،(1400). حمایت سازمانی و تمایل به فرزند آوری زنان شاغل، جمعیت، د 27، ش 113 و 114.
  • میرزائی، افسانه، منصور شریفی و علی پژهان،(1400). مؤلفه‌های مؤثر بر تمایل به فرزند آوری زنان شاغل شهر تهران: همبسته‌ها و الزامات سیاستی، جمعیت، د 27، ش 112 و 111.
  • یاوریان بائی، محمد، حبیب‌الله حلیمی جلودار و فرشته باعزت، (1399). تأثیر دین‌داری والدین بر روی نگرش آنها نسبت به فرزند آوری، مطالعات زن و خانواده، د 8، ش 4.
  • Ajzen, I., & Klobas, J. (2013). Fertility intentions: An approach based on the theory of planned behavior. Demographic research, 29, 203-232.
  • Akram, R., Sarker, A. R., Sheikh, N., Ali, N., Mozumder, M. G. N., & Sultana, M. (2020). Factors associated with unmet fertility desire and perceptions of ideal family size among women in Bangladesh: Insights from a nationwide Demographic and Health Survey. PLoS One, 15(5), e0233634.
  • Arpino, B., Luppi, F., & Rosina, A. (2021). Changes in fertility plans during the COVID-19 pandemic in Italy: the role of occupation and income vulnerability.
  • Bellani, D., Arpino, B., & Vignoli, D. (2021). Time preferences and fertility. Demographic Research, 44, 1185-1228.
  • Bellieni C. The best age for pregnancy and undue pressures. Family Reprod Health. 2016;10:104–7.
  • Benzies, K., Tough, S., Tofflemire, K., Frick, C., Faber, A., & Newburn‐Cook, C. (2006). Factors influencing women’s decisions about timing of motherhood. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 35(5), 625-633.
  • Billari, F. C., & Tabellini, G. (2010). Italians are late: Does it matter? In Demography and the economy (pp. 371-412). University of Chicago Press.
  • Dehcheshmeh, F. S., Noroozi, M., Taleghani, F., & Memar, S. (2023). Factors influencing the delay in childbearing: A narrative review. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 28(1), 10-19.
  • Dioikitopoulos, E., & Varvarigos, D. (2023). Delay in childbearing and the evolution of fertility rates. Journal of Population Economics, 1-27.
  • Doan, L. P., Nguyen, L. H., Do, H. N., Nguyen, T. T., Vu, G. T., Do, H. T., ... & Ho, C. S. (2023, January). Ensuring Population Health in the Era of Aging in Vietnam: Policy Review and Factors Associated with Intentions of Childbearing before the Age of 30 among Youths. In Healthcare (Vol. 11, No. 1, p. 102). Multidisciplinary Digital Publishing Institute.
  • Dommermuth, L., Klobas, J., & Lappegård, T. (2015). Realization of fertility intentions by different time frames. Advances in life course research, 24, 34-46.
  • Gilbert, G. E., & Prion, S. (2016). Making sense of methods and measurement: Lawshe's content validity index. Clinical Simulation in Nursing, 12(12), 530-531.
  • Habibi, A., Jahantigh, F. F., & Sarafrazi, A. (2015). Fuzzy Delphi technique for forecasting and screening items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5(2), 130-143.
  • Hashemzadeh, M., Shariati, M., Mohammad Nazari, A., & Keramat, A. (2021). Childbearing intention and its associated factors: A systematic review. Nursing open, 8(5), 2354-2368.
  • Hassoun, H. K., Almahdawi, A., Al-Bajalan, S. J., Sheaheed, N. M., Kamil, M. A., Ridha, S. M. S., ... & Rieckmann, P. (2023). Expert opinion on the pharmacological management of multiple sclerosis in women of childbearing age in Iraq. Heliyon.
  • Hirshfeld-Cytron, J. E. (2013). Cost implications to society of delaying childbearing. Expert Review of Obstetrics & Gynecology, 8(1), 9-14.
  • Islam, M. S., Nepal, M. P., Skitmore, M., & Attarzadeh, M. (2017). Current research trends and application areas of fuzzy and hybrid methods to the risk assessment of construction projects. Advanced Engineering Informatics, 33, 112-131.
  • Johnson, J. A., & Tough, S. (2012). Society of Obstetricians and Gynaecologists of C. Delayed child-bearing. J Obstet Gynaecol Can, 34, 80-93.
  • Kariman, N., Simbar, M., Ahmadi, F., & Vedadhir, A. A. (2014). Socioeconomic and emotional predictors of decision making for timing motherhood among Iranian women in 2013. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16(2).
  • Kreyenfeld, M., Andersson, G., & Pailhé, A. (2012). Economic uncertainty and family dynamics in Europe: Introduction. Demographic Research, 27, 835-852.
  • Leader, J., Bajwa, A., Lanes, A., Hua, X., White, R. R., Rybak, N., & Walker, M. (2018). The effect of very advanced maternal age on maternal and neonatal outcomes: a systematic review. Journal of obstetrics and gynaecology Canada, 40(9), 1208-1218.
  • Lean, S. C., Derricott, H., Jones, R. L., & Heazell, A. E. (2017). Advanced maternal age and adverse pregnancy outcomes: A systematic review and meta-analysis. PloS one, 12(10), e0186287.
  • Lebano A, Jamieson L. (2020). Childbearing in Italy and Spain: Postponement narratives. Popul Dev Rev; 46:121-44.
  • May, J. F. (2012). World population policies: Their origin, evolution, and impact. Dordrecht: Springer.
  • Mingers, J. (2011). Soft OR comes of age—but not everywhere! Omega, 39(6), 729-741.
  • Pinheiro, R. L., Areia, A. L., Pinto, A. M., & Donato, H. (2019). Advanced maternal age: adverse outcomes of pregnancy, a meta-analysis. Acta medica portuguesa, 32(3), 219-226.
  • Polit, D. F., Beck, C. T., & Owen, S. V. (2007). Is the CVI an acceptable indicator of content validity? Appraisal and recommendations. Research in nursing & health, 30(4), 459-467.
  • Preda, M., Mareci, A., Tudoricu, A., Taloș, A. M., Bogan, E., Lequeux-Dincă, A. I., & Vijulie, I. (2020). Defining the Concept of Family through the Lens of Fertile-Aged Women in Bucharest, Romania—between Traditionalism and Inclusion. Sustainability, 12(7), 2691.
  • Safdari-Dehcheshmeh, F., Noroozi, M., Taleghani, F., & Memar, S. (2022). Explaining the pattern of childbearing behaviors in couples: Protocol for a focused ethnographic study. Journal of Education and Health Promotion, 11.
  • Sauer, M. V. (2015). Reproduction at an advanced maternal age and maternal health. Fertility and sterility, 103(5), 1136-1143.
  • Saunders, M., Lewis, P. H. I. L. I. P., & Thornhill, A. D. R. I. A. N. (2007). Research methods. Business Students 4th edition Pearson Education Limited, England, 6(3), 1-268.
  • Sobotka, T., & Beaujouan, É. (2018). Late motherhood in low-fertility countries: Reproductive intentions, trends and consequences. Preventing age related fertility loss, 11-29.
  • Šprocha, B., Tišliar, P., & Šídlo, L. (2018). A cohort perspective on the fertility postponement transition and low fertility in Central Europe. Moravian geographical reports, 26(2), 109-120.
  • Stević, Ž., Pamučar, D., Puška, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to COmpromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140, 106231.
  • Wagner Bernardes, J., & Marin, A. H. (2023). Individual and Relational Factors Associated to the Childbearing Intentions of Brazilian Women and Men. Marriage & Family Review, 1-26.
  • Weltz, C., & Port, E. (2021). Surgical Risk Reduction, Breast Cancer and Childbearing. Current Breast Cancer Reports, 13, 113-118.
  • Williamson, L. E., & Lawson, K. L. (2015). Young women’s intentions to delay childbearing: A test of the theory of planned behaviour. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 33(2), 205-213.

Zhu, C., Yan, L., Wang, Y., Ji, S., Zhang, Y., & Zhang, J. (2022). Fertility intention and related factors for having a second or third child among childbearing couples in shanghai, China. Frontiers in Public Health, 10.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار