قلمرو و مبانی جرم اهمال در حضانت در نظم حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه زابل، زابل ، ایران

چکیده

قانون خانواده مصوب  1391 موضوع خودداری از انجام وظایف حضانت را وصف کیفری داده است .اصطلاح «خودداری از انجام تکالیف » واجد اشکال اساسی است زیرا معنای متبادر از خودداری، ترک کامل حضانت و رها کردن طفل است. در حالی که آن چیزی که نوعاً و غالباً در عمل واقع می­گردد اهمال در حضانت و یا انجام ناقص تکالیف است لذا باید از اصطلاح فراگیرتر اهمال در حضانت استفاده نمود. علاوه بر مسئله مبانی و ابهامات در عناصر جرم، ارزیابی کارآمدی کیفرهای مقرر نیز اهمیت اساسی دارد که در این نوشتار با روش تحلیلی- توصیفی به آن پرداخته می‌شود. یافته‌ها نشان داد هرچند مقنن در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب1399 در زمینه جرم‌انگاری اهمال در حضانت گام‌های برداشته است اما وافی به مقصود نبوده و تمام ابعاد و مصادیق رفتاری آن را در برنمی‌گیرد.ثانیاً گستره حضانت با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی و حتی وسعت و امکانات حاضن، موضوعی پردامنه و نسبی است و لازم است مصادیق«سوء حضانت» با استفاده از منابع شرعی و عرفی استخراج گردد ثالثاً با توجه به تنوع سرپرستی اطفال لازم است «حاضن مجرم» در وضعیت‌های مختلف (تلقیح مصنوعی، نامشروع بودن طفل، سرپرستی قانونی و...)مشخص گردد که به نظر می‌رسد با لحاظ مصلحت کودک و تعهدات قراردادی در بسیاری از اشکال، متقاضی و گیرنده طفل مسئولیت کیفری دارد. . به‌طورکلی استقرا در قوانین نشان می‌دهد سیاست کیفری قانون‌گذار در موضوع حضانت، تفکیک برخی از مصادیق مهم و جرم‌انگاری آن‌ها با کیفرهای متنوع شدید در قانون مجازات اسلامی و قانون خاص حمایت از اطفال است و در مرحله بعدی با جرم­انگاری عام در ماده 54 قانون حمایت خانواده با اتخاذ رویکرد سرکوبگرانه از کیفر جزای نقدی درجه هشت بهره جسته است که نه‌تنها تناسبی با ماهیت حضانت ندارد؛ بلکه به جهت معیار انتخابی، بازدارندگی مطلوبی هم ایجاد نمی‌کند؛ ازاین‌رو ضروری است قانون‌گذار با اقتباس از نظام‌های حقوقی خارجی در اصلاح قانون از مجازات کاراتر و اجتماعی استفاده کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • ابن ادریس، محمد بن منصور،(1410). السرائر، قم: نشر اسلامی.
  • ابن سعید، یحیی بن احمد،(1405). الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء.
  • ابن قدامه ،(بی­تا). المغنی، الطبعه الثالثه بدار المناره بالقاهره.
  • اردبیلی محمدعلی،(1402). جزای عمومی 3، تهران: میزان.
  • احمد عبدالموجودی فرغلی،(2019). حق الطفل فى الحضانه فى القانون الدولى الخاص ، مجله الدراسات القانونیه المجلد 46، العدد 1.
  • انصاری، محمد علی،(1415 ق). الموسوعه الفقهیه المیسره، ج 1، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  • بروجردی، حسین،(1386). منابع فقه شیعه، ج 26، تهران: فرهنگ سبز.
  • بیگدلی، سعید،(1390) .«مشکلات و حق­های قانونی حضانت در نظام حقوقی ایران، ندای صادق، س16، ش 55.
  • جوهرى، اسماعیل بن حماد،(1376). الصحاح، ج 5، بیروت، بی­نا.
  • حاجی ده آبادی، احمد،(1389). مقررات کیفری لایحه­ی حمایت از خانواده در بوته‌ی نقد، مطالعات راهبردی زنان، ش 48.
  • حلی، حسن،(1409). ارشادالاذهان، کتاب نکاح، قم: نشر اسلامی.
  • حلی، محقق ابوالقاسم،(1373). شرایع الاسلام، ج 2، قم: استقلال.
  • حیدری نراقی، علی محمد،(1385). رساله حقوق امام سجاد، انتشارات مهدی نراقی.
  • خویی، سید ابوالقاسم،(1410). منهاج الصالحین، بیروت: اعلمی.
  • خمینی، روح الله،(1409). تحریر الوسیله،تهران: موسسه نشر آثار امام خمینی(ره).
  • روشن، محمد و عاصف حمداللهی ،(1387). نسب طفل متولد از رحم جایگزین،پژوهش­های حقوق اسلامی، د 9، ش
  • راغب اصفهانی،حسین،(1417).المفردات،دمشق:دارالقلم.
  • زراعت، عباس،(1400) .شرح قانون مجازات اسلامی، تهران: فیض.
  • شهید ثانی،(1413). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 5، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  • طباطبایی محمد حسین(1374)،تفسیر المیزان،ج4، قم: نشر اسلامی
  • صادقی مقدم، محمد حسن،(1383). باروری مصنوعی از دیدگاه حقوق اسلام، نشریه مدرس علوم انسانی ش 37.
  • صفایی، حسین و اسدالله امامی ،(1398). مختصر حقوق خانواده، ، تهران: میزان.
  • صمدی اهری، محمدهاشم، (1382). نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام، تهران: گنج دانش.
  • عبدالعزیز بن الصالح الرضیمان(2020)، «الحضانه فی الاسلام» مکه: چاپ نوع الوعا.
  • فضل‌‌‌الله، محمدحسین، (1432 ق). فقه الشریعه، ج 3، بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر و التوزیع.
  • فیروز آبادى، محمد بن یعقوب، (1415). القاموس المحیط، ج 4، بیروت، دارالتراث العربی.
  • قاسمی مقدم حسن،(1400). آزار، بی‌توجهی و سوء رفتار نسبت به کودک، در کتاب دانشنامه بزه دیده شناسی اثر پاملا بوند. جنبیفر وب، تهران: میزان.
  • کاتوزیان ناصر،(1396). حقوق خانواده. تهران: میزان
  • کاسانی ابوبکر،(1406). بدائع الصنایع، بیروت: دارالکتب العلمی.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، (1407). الکافی، ج‌6، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  • گلدوزیان، ایرج ،(1402). محشای قانون مجازات اسلامی، تهران:مجد.
  • لنگرودی محمد جعفر،(1387). ترمینولوزی، تهران :گنج دانش.
  • مهاجری، مریم و احمدرضا موسوی،(1401).«تأملی بر جایگاه عنصر کراهت در طالق خلع با تأکید بر فتاوای امام خمینی (ره)»،مطالعات راهبردی زنان، د 24، ش 95.
  • مجتهد سلیمانی ابوالحسن و راضیه عزیزی ،(1398). حضانت در کودکان ناشی از لقاح مصنوعی. مجله علمی سازمان نظام پزشکی، د 37، ش 3.
  • محمدحسن بن باقر، معجم،(1417). فقه الجواهر؛ ج‌2، بیروت: دار الغدیر.
  • محمودی جانکی فیروز،(1386). مبانی فلسفی منع حقوقی و کیفری ایراد ضرر به خود، فصلنامه حقوق، س37، ش
  • مصطفوى، حسن،(1430). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج 4، بیروت-قاهره-لندن، چاپ سوم.
  • موسوی سبزواری، عبدالعلی،(1416 ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج 25، قم: المنار.
  • مومن قمی محمد،(1374). سخنی درباره تلقیح، فقه اهل بیت، س 1، ش 4.
  • میر محمدصادقی حسین،(1402). جزای اختصاصی 4، جرائم علیه اشخاص، تهران: میزان.
  • میر کمالی، سید علیرضا،(1396).مبانی فقهی- حقوقی جرم­انگاری تجاوز زناشویی. خانواده پژوهی، 13(3), 389-405.
  • نجفی، محمدحسن، (1367). جواهرالکلام، ج 2 و 31، تهران: دارالکتب اسلامی.
  • هاشمی شاهرودی، محمود،(1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت (ع)، ج 3، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی.

 

  • M. Fournier, (1970) La protection judiciaire de l’enfance en danger, 3ème. éd., Paris.
  • L. Pépin, (1977) L’enfant dans le monde actuel, édit. Bordas, Paris.
  • Devlin, Patrick,The Enforcement of Morals, Oxford: Oxford University Press1965
  • Hamowy, Ronald, (2008) The Encyclopaedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
  • Mirkamali, S. A. (2018). Legal and Jurisprudential Bases of Marital Rape Criminalization. Journal of Family Research, 13(3), 389-405.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار