بررسی کیفی نگرش به سیاست های جمعیتی و فرزند آوری (مطالعه موردی جوانان استان اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

سیاست‌های جمعیتی به‌مثابه مجموعه تدابیر نظام‌مند، برای مدیریت تغییرات جمعیت تعریف‌شده که اغلب با مسئله جمعیتی متناظر است. بر مبنای رقم پایین نرخ باروری کل در ایران و کاهش رشد جمعیت، جمعیت کشور در سال‌های آتی احتمالاً همچنان روند کاهشی خواهد داشت؛ بر این ­اساس در پژوهشی کیفی، نگرش جوانان 20 تا 35 سال شهر اردبیل نسبت به مقولات فرزندآوری و سیاست‌های جمعیتی با روش تأویل و بهره‌گیری از تکنیک مصاحبه عمیق مطالعه شد. در مرحله کدگذاری باز، از بین داده‌های تحقیق 7 مضمون از 7 واحد معنایی متوالی شامل: بیگانگی شناختی، ارزیابی منفی از سیاست‌ها، نارضایتی اجتماعی، زمانمندی باروری، نا همنوایی ناباروری به‌مثابه داغ اجتماعی، کفایت کمّی و جنسی استخراج شد. یافته‌ها نشان می‌دهد نگرش افراد نسبت به سیاست‌های جمعیتی به لحاظ شناختی، پایین و به جهت فقدان اقدام عملی، منفی است. همچنین سیاست‌های افزایش جمعیت به علت شرایط حاکم بر جامعه با چالش نارضایتی اجتماعی مواجه است. به نظر می­رسد ضروری است نگرش افراد جامعه نسبت به فرزندآوری را در بستر نهاد خانواده مطالعه و تبیین نمود؛ به دلیل آنکه فرزندآوری همچنان امری اجتناب‌ناپذیر است، هرچند که در الگوهای ساختاری جدید، افراد می‌توانند زمان فرزندآوری خود را کنترل، مدیریت و انتخاب نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • آزادی طلب، زینب، (1392). بررسی عوامل موثر بر تاخیر در فرزند آوری زنان از زمان ازدواج تا تولد فرزند اول، پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
  • اجاقلو، سجاد و حسن سرایی، (1393).« مطالعه تغییر زمانی ارزش فرزند در ایران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران»، س 3، ش 2.
  • افشاری، زهرا ، (1395).«عوامل اقتصادی و اجتماعی تعیین کننده باروری در ایران»، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، د 22، ش 22.
  • انصاری اوزی، نسرین، (1397). بررسی عوامل موثر بر رفتار باروری زنان 45-15 ساله تبریزی، پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
  • بالا خانی، قادر، (1400). بررسی تغییر سیاست‌های جمعیتی در ایران و اثر آن بر تغییر باروری، طرح پژوهشی مصوب دانشگاه پیام نور و سازمان ثبت‌احوال کشور.
  • بند شه، سهامه، (1395). بررسی عوامل موثر بر فرزند آوری در استان های ایران، پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه ایلام.
  • بگی، میلاد و محمد جلال عباسی شوازی(1399).«عوامل تعیین کننده کاهش بعد خانوار در ایران طی چهار دهه اخیر»، مطالعات جمعیتی، د 6، ش1.
  • بلیکی، نورمن، (1389). استراتژی‌های پژوهش اجتماعی، ترجمه­ی هاشم آقابیگ پور، تهران: جامعه شناسان.
  • پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی (گزارش اردبیل)، موج سوم(1399). پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  • جهانشاهی، علی و حمید کاویانی، (1398).«آبستنی در فرهنگ و ادبیات عامه»، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عام، س 7، ش 25.
  • چمنی، سولماز، عالیه شکر بیگی و محمود مشفق، (1395). «مطالعه تعیین کننده­های فرزند­آوری»، راهبرد اجتماعی و فرهنگی، س 5، ش 20.
  • حسن­زاده، بابک، علی‌اکبر مجدی و علی یوسفی، (1394). «هرمنوتیک به‌مثابه روش تحقیق»، روش‌شناسی علوم انسانی، س 21، ش 18.
  • حسینی، حاتم، (1394). «وضعیت‌های متعارض و مسئله سیاست­گذاری جمعیت در ایران»، جمعیت، س 22، ش 93 و 94.
  • __________(1392). درآمدی بر جمعیت‌شناسی، اقتصادی، اجتماعی و تنظیم خانواده، همدان: دانشگاه ابن‌سینا.
  • حمیدی گنجه، پریسا، (1390). بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی موثر بر تمایل زنان به داشتن فرزند دوم.پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • حمیدی فر، مهدی، محمد امین کنعانی و حمید عبادالهی، (1395). «جامعه ی در مخاطره و فرزندآوری،مطالعه ای در شهر رشت»، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، س 11، ش 21.
  • خزانی، شهرام، (1395). تأثیر سیاست‌های جمعیتی بر الگوی استفاده از وسایل پیشگیری در زنان همسردار 45-15 ساله سنندج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه سنندج.
  • دراهکی، احمد و محمود مشفق،(1400).«رواج ازدواج خویشاوندی و عوامل پشتیبان آن در میان زنان حداقل یک‌بار ازدواج‌کرده مناطق شهری استان بوشهر»، مطالعات راهبردی زنان، د 24، ش 94.
  • رازقی نصرآبادی، حجیه بی بی، میمنت حسینی چاوشی و محمد جلال عباسی شوازی،(1398). «عوامل موثر بر فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند در شهر تهران با استفاده از مدل های سابقه رخداد وقایع»، مطالعات جمعیتی، د 5،ش 2.
  • رمضانیان، فاطمه زهرا، (1398). بررسی تاثیر سبک زندگی بر الگوی باروری زنان 45-15 ساله مشهدی، پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
  • سازمان ثبت‌احوال کشور،(1400). سالنامه‌های آماری سال­های 1385 تا 1399.قابل بازیابی در آدرس:sabteahval.ir)).
  • سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اردبیل(1399). سالنامه آماری سال 1398،تهران: سازمان برنامه‌وبودجه کشور.
  • سرایی، حسن، (1376). «گذر جمعیتی ایران: ملاحظاتی مقدماتی»، علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، د 5، ش 9.
  • سفالچین لنگرودی، عاطفه و حسن عینی زیناب(1398).«بررسی چند متغیره تغییرات باروری ویژه سنی مقطعی در ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی، س 14، ش28.
  • سلطانی، زهرا ، حسن عینی زیناب، محمد سلامی و محمد اسماعیلی مطلق، (1396). «بررسی چند متغیره تغییرات دوره‌ای باروری دهه‌های 1370 و 1380 در ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 12، ش24.
  • سیلورمن، دیوید، (1390). روش تحقیق کیفی در جامعه‌شناسی، ترجمه­ی محسن ثلاثی، تهران: جامعه شناسان.
  • صادق ویشکایی، حسین، (1390). شناخت نگرش دانشجویان نسبت به سیاست‌های جمعیتی در مورد باروری و رفتار و عملکرد آنان در این موردمطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، پایان‌نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی.
  • صادقی، رسول و محمد جلال عباسی شوازی، (1395). تورم جوانی جمعیت در ایران: دلالت‌ها و الزامات سیاستی، در مجموعه مقالات سیاستی بررسی مسائل نوظهور جمعیتی ایران، تهران: صندوق جمعیت سازمان ملل متحد و دانشگاه تهران.
  • صادقی، رسول و راضیه طریقتی تابش، (1396). «بررسی تأثیر عوامل فرهنگی بر ترجیحات فرزندآوری جوانان شهر تهران»، مطالعات جمعیتی د 3، ش 2.
  • صانعی دره بیدی، منوچهر، (1386). «زمانمندی در تفکر جدید»، نامه حکمت، ش 9.
  • ضیایی بیگدلی، محمدتقی، صمد کلانتری و محمدباقر علی زاده، (1385).«رابطه بین میزان باروری کل با توسعه اقتصادی و اجتماعی»، رفاه اجتماعی، د 5 ، ش 21.
  • عباسی شوازی، محمد جلال و میمنت حسینی چاوشی، (1395).«ضرورت تدوین سیاست­های جامع جمعیتی» در مجموعه مقالات سیاستی بررسی مسائل نوظهور جمعیتی ایران، تهران: صندوق جمعیت سازمان ملل متحد و دانشگاه تهران.
  • عباسی شوازی، محمد جلال، حسین محمودیان، رسول صادقی و زهرا قربانی،(1397).«تأثیر جهت‌گیری‌های ارزشی، نگرشی بر ایده آل های فرزند آوری در ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 13، ش 26.
  • عرفانی، امیر، رؤیا جهانبخش و عبدالحسین کلانتری،(1399).«فردگرایی و نیات فرزندآوری» ، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 15، ش 29.
  • فیضی، ایرج و مرضیه ابراهیمی، (1398). پیمایش ملی خانواده، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه خوارزمی
  • فیلیک، اووه، (1396). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه­ی هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  • فوکویاما، فرانسیس، (1375). پایان نظم، سرمایه اجتماعی و حفظ آن، ترجمه­ی غلامعباس توسلی: تهران قلم نوین.
  • قاسمی اردهایی، علی، رضا منافی آذر و سراج‌الدین محمودیانی، (1397). «عوامل اجتماعی مؤثر بر تعداد فرزندان زنان متجاهل شهر اهر»، مطالعات راهبردی زنان، د 21، ش 81 .
  • کاظمی پور، شهلا، (1400). «تغییرات فرهنگی و تحولات خانواده معاصر با تأکید بر ازدواج و فرزندآوری»، رهپویه ارتباطات و فرهنگ، ف 1، ش 1 .
  • کریمی، یوسف، (1399). روانشناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها)، تهران: ارسباران.
  • کلانتری، صمد، محمد عباس زاده، امین مظفر و ندا راکعی، (1389). «بررسی جامعه‌شناختی گرایش به فرزند آوری و عوامل مرتبط با آن»، د 21، ش 1.
  • مرکز آمار ایران، سالنامه‌های آماری، (1399،1395،1390،1385،1375)، قابل بازیابی در آدرس: (amar.org.ir)
  • مدیری، فاطمه و علی رحیمی، (1395). ترجیح جنسی و نقش نگرش‌های جنسیتی در شکل‌گیری آن، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، د 11، ش 21.
  • McDonald Peter. Sustaining Fertility through Public Policy: The Range of Options. In: Population (English edition), 57 année, n 3, 2002.
  • Lesthaeghe, Ron(2010). The Unfolding Story of the Second Demographic Transition. Paper presented at the conference on “Fertility in the History of the 20th Century – Trends, Theories,Public Discourses, and Policies, AkademiaLeopoldina& Berlin-BrandenburgischeAkademie, January 21-23.
  • Ouedraogo, Abdoulaye; Tosun, Mehmet S. Yang, Jingjing (2018): Fertility and Population Policy, GLO Discussion Paper, No. 163, Global Labor Organization (GLO),Maastricht.
  • Tsui, A. O. (2001). Population Policies, Family Planning Programs, and Fertility: The Record. Population and Development Review, 27, 184–204. http://www.jstor.org/stable/3115256.
  • Van de Kaa, D. J. (2002). The Idea of a Second Demographic Transition in Industrialized Countries. Paper presented at the Sixth Welfare Policy Seminar of the National Institute of Population and Social Security, Tokyo, Japan, 29 January 2002.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار