نظام معنایی سلامت در بستر تجربه‌ی زیسته ی زنان نابینا و کم بینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی ،دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

4 دکتری جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

سلامت و مفهوم­سازی آن در بین نابینایان و کم‌بینایان به علت درهم­تنیدگی سلامت و معلولیت و نیز تجربیات منحصربه‌فرد آنها، موضوع مهمی است. این پژوهش با روش پدیدارشناسی، مفهوم سلامت در بستر تجربه­ی زیسته­ی زنان نابینا و کم­بینای شهر کاشان را بررسی می­کند. در این راستا با استفاده از نمونه­گیری هدفمند با ملاک اشباع نظری، 25 نفر از زنان نابینا و کم­بینا برای انجام مصاحبه­های عمیق انتخاب‌شده‌اند. سپس با استفاده از تحلیل کلایزی و استخراج کدهای مناسب، دو مضمون اصلی با عناوین ادراک چند ساحتی سلامت و راهکارهای ابراز سلامتی در مواجه با ناسالم­پنداری جامعه به‌دست‌آمده است؛ به­طوری­که مضمون ادراک چندساحتی سلامتی نزد زنان نابینا و کم­بینا، مضامین فرعی روان سالم، بهزیستی اجتماعی، معنویت­گرایی و سلامت جسمانی را دربر­دارد. مضمون راهکارهای ابراز سلامتی در مواجه با ناسالم­پنداری جامعه نیز حاوی مضامین فرعی مدیریت بدن و آراستگی، تلاش برای نشان دادن استقلال در امور فردی و اجتماعی، خود اثبات­گری، تلاش برای کارآمدی، ابراز نکردن بیماری و درد در اجتماع و مدیریت روابط (هاله­پوشی، تعامل سازنده) است. ادراک چندساحتی سلامتی، بیانگر مفهوم سلامت نزد زنان نابینا و کم­بیناست که پس از پذیرش نابینایی یا کم­بینایی و توجه به سایر ابعاد سلامت شکل می­گیرد و ادراک زنان نابینا و کم­بینا از سلامتی نشان­گر مساوی نبودن مفهومی معلولیت و سلامت است. همچنین راهکارهای ابراز سلامتی در مواجه با ناسالم­پنداری جامعه نشان­دهنده­ی اقدامات و تلاش­های این زنان برای نشان دادن توانایی و سلامتی­شان در جامعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • احمدی، بتول، فرانک فرزدی و معصومه علی محمدیان، (1390). «چالش‌های سیاست‌گذاری و اجرایی سلامت زنان و راهکارهای ارتقای آن: یک رویکرد کیفی بر اساس دیدگاه صاحب‌نظران»، پایش، د 11، ش 1.
  • ایروانی، محسن، لیلا ریاحی، کیانوش عبدی و سید جمال­الدین طبیبی، (1399). «بررسی تطبیقی نظام‌های ارائه خدمات توان‌بخشی به معلولان»، توان‌بخشی، د 21، ش 4.
  • بختیاری، محمود، مسعود صالحی، فربد زایری، پروین یاوری، علی دلپیشه و فرزانه مباشری، (1391). «مقایسه کیفیت زندگی معلولین جسمی- حرکتی با افراد سالم با استفاده از پرسشنامه WHOQOL ۱۰۰»، اپیدمیولوژی ایران، د 8، ش 2.
  • پروری، پیمان و محمود محمدیان، (1400).«فهم تجربه­ی زیسته­ی زنان از رفتار متکبرانه در مصرف برندها و کالاهای لوکس»، مطالعات راهبردی زنان، د 23، ش 92.
  • ­خدابخشی کولایی، آناهیتا، محمدرضا فلسفی نژاد، زهرا مایلی خضرلو و فریما محمدی، (1397). «همبستگی سواد سلامت با کیفیت زندگی در زنان معلول ورزشکار»، آموزش و سلامت جامعه، د 5، ش 3.
  • خدایاریان، مهسا، علی‌اکبر واعظی، صدیقه جلال پور، طیبه جلال پور و حافظ حاجی حسینی، (1393). «بررسی کیفیت زندگی معلولان ضایعات نخاعی شهر یزد در سال 1393»، علوم مراقبتی نظامی، د 1، ش 2.
  • خسروی تپه، نسرین، غنچه راهب، ملیحه عرشی و مصطفی اقلیما، (1394). «بررسی ارتباط بین حمایت اجتماعی و کیفیت زندگی در معلولین جسمی-حرکتی مراکز آموزشی رعد»، توان‌بخشی، د 16، ش 2.
  • دمایو، فرناندو، (1399). سلامت و نظریه­های اجتماعی، ترجمه­ی داوود احمدی قیداری و علی‌اصغر سعیدی، تهران: تیسا.
  • رضائی، مهدی و لطیف پرتوی، (1394). «زنان معلول و تعامل با جامعه - مطالعه‌ی کیفی زندگی اجتماعی زنان معلول»، مطالعات راهبردی زنان، د 17، ش 67.
  • شریفیان ثانی، مریم، حمیرا سجادی، فرشته طلوعی و انوشیروان کاظم­نژاد، (1385). «دختران و زنان دچار معلولیت جسمی - حرکتی: نیازها و مشکلات»، آرشیو توان‌بخشی (توان‌بخشی)، د 7، ش 2.
  • شمشیری، محمود، نورالدین محمدی، محمدعلی محمدی، مهدی حیدر زاده، ناصر مظفری، سکینه کریمی پور و محمد عباسی، (1395). «تجربه زیسته مراقبت از خود افراد نابینا: یک مطالعه پدیده‌شناسی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، د 10، ش 3.
  • صادقی فسایی، سهیلا و محمدعلی فاطمی نیا، (1394). «معلولیت؛ نیمه پنهان جامعه: رویکرد اجتماعی به وضعیت معلولین در سطح جهان و ایران»، رفاه اجتماعی، د 15، ش 58.
  • عباد اللهی، حمید، اکبر پیری و منصور موقر نربین، (1390). «داغ ننگ و هویت اجتماعی: بررسی موردی عوامل اجتماعی داغ ننگ زننده بر افراد دارای معلولیت جسمانی آشکار در شهر رشت»، بررسی مسائل اجتماعی ایران (نامه علوم اجتماعی)، د 2، ش 1.
  • غلامی گلباغی، ایمان، (1392). بررسی تأثیر ورزش بر سلامت روان افراد نابینا در شهرستان همدان، (پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی به راهنمایی حبیب هنری).
  • محمودی، شبنم و مهدی شعبان­نیا منصور،(1397).«بررسی اثربخشی قوانین و مقررات حمایتی در میزان تمایل زنان معلول شهر تهران به اشتغال»،مطالعات راهبردی زنان، د 21، ش 82.
  • میرحسینی، زهرا، زهرا بور بور، مرضیه صمصامی، نیره احمدی و زینب اختری، (1399). «چالش­های زندگی روزمره زنان حاشیه­نشین شهر تهران (مطالعه­ی کیفی)، »، مطالعات راهبردی زنان، د 23، ش 89.
  • نریمانی، محمد، اسماعیل سلیمانی و عباس ابوالقاسمی، (1391). «مقایسه ابعاد درونی و بیرونی سبک‌های تفکر در دانش آموزان نابینا و بینا»، روانشناسی مدرسه، د 1، ش 1.
  • نور محمدی، عصمت، سیما بهارآور، (1399). مقایسه چهار مؤلفه سلامت روان و تأثیر آن‌ها برکیفیت زندگی دانش آموزان ناشنوا و چند معلولیتی، سومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، مشاوره و علوم تربیتی، تهران.
  • ولدان، محسن، محمد کمالی، حسین مبارکی، علی چابک و جواد رسولی، (1395).«بررسی وضعیت دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی و رابطه آن با ارائه خدمات به افراد دارای ناتوانی در شهر شیراز»، مطالعات ناتوانی، ش 6.
  • ولی زاده، سوسن، معصومه آقا محمدی، عیسی محمدی و حسین ابراهیمی، (1391). «ابعاد سلامت در تجربیات زنان دیابتی ایرانی: یک مطالعه پدیدارشناسی»، مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، د 10، ش 3.
  • Abou-Gareeb, I. S. Lewallen, K. Bassett, P. Courtright, (2001). "Gender and blindness: A meta-analysis of population-based prevalence surveys". Ophthalmic Epidemiol, (8).
  • Akosile, C. O. U. G. Mgbeojedo, F. A. Maruf, E. C. Okoye, I. C.Umeonwuka, & A.Ogunniyi, (2018). "Depression, functional disability and quality of life among Nigerian older adults: prevalences and relationships". Archives of gerontology and geriatrics, (74).
  • Chaudhury, P. K. K. Deka, & D. Chetia, (2006). "Disability associated with mental disorders". Indian journal of psychiatry, 48(2), 95–101, https://doi.org/10.4103/0019-5545.31597.
  • Carey, A. C. & C. Najarian Souza, (2021), "Constructing the Sociology of Disability: An Analysis of Syllabi", Teaching Sociology, 49(1), https://doi.org/10.1177/0092055X20972163.
  • Egner, J. (2016), "A Messy Trajectory: From Medical Sociology to Crip Theory", Sociology Looking at Disability: What Did We Know and When Did We Know it (Research in Social Science and Disability, Vol. 9), Emerald Group Publishing Limited, Bingley, pp. 159-192, https://doi.org/10.1108/S1479-354720160000009009.
  • Green, S. E. SH.N. Barnartt, (2016). Sociology Looking at Disability: What Did We Knowand When Did We Know It? Volume 9 of Researchin Social Science and Disability. Bingley, UK: Emerald.
  • Krahn, G. L. A. Robinson, A. J. Murray, S. M. Havercamp, & Nisonger RRTC on Health and Function (2021). "It's time to reconsider how we define health: Perspective from disability and chronic condition". Disability and health journal, 14(4), 101129, https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2021.101129.
  • Kumar, V. Dwivedi, K. (2017). Sociology of Disability in India: A Victim of Disciplinary Apathy. Social Change, 7(3),https://doi.org/10.1177/0049085717712816.
  • Habib, L. A, (1995). "Women and disability don't mix! Double discrimination and disabled women's rights", Gender & Development, 3(2).
  • Holloway, I. Wheeler ,S .(2002). Qualitative Research for Nurses. 2nd edition. Oxford: Blackwell.
  • Maniu, E. A. D. A.Maniu, V. T. Grosu, & F. E. Grosu, (2020). Movement Activities And Quality Of Life Of Visually Impaired Students. In & V. Chis, Prof. PhD. (Ed.), Education, Reflection, Development – ERD 2019, vol 85. European Proceedings of Social and Behavioural Sciences . European Publisher, https://doi.org/10.15405/epsbs.2020.06.5.
  • Mirandola D, M, Monaci G, Miccinesi A,Vannuzzi E, Sgambati M,Manetti et al. (2019) "Psychological well-being and quality of life in visually impaired baseball players: An Italian national survey", PLoS ONE 14(6): e0218124, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0218124.
  • Mitra, S. A. Posarac, B.Vick, (2013) "Disability and poverty in developing countries: a multidimensional study", World Development, 41.
  • Mohan, I. R. Tandon, H. Kalra, & J. K. Trivedi, (2005). "Disability assessment in mental illnesses using Indian Disability Evaluation Assessment Scale (IDEAS), The Indian journal of medical research, 121(6).
  • Nakkeeran, N. B. Nakkeeran, (2018). "Disability, mental health, sexual orientation and gender identity: understanding health inequity through experience and difference". Health Res Policy Sys,16, 97, https://doi.org/10.1186/s12961-018-0366-1.
  • Oliver, M. 1981. A new model of the social work role in relation to disability, J. Campling (ed.), The handicapped person: A new perspective for social workers, RADAR, London.
  • Okoro, C. A. N. D. Hollis, A. C. Cyrus, & S. Griffin-Blake, (2018). "Prevalence of Disabilities and Health Care Access by Disability Status and Type Among Adults United States", 2016. MMWR. Morbidity and mortality weekly report, 67(32), 882–887, https://doi.org/10.15585/mmwr.mm6732a3.
  • Retief, M. & R. Letsosa, (2018). "Models of disability: A brief overview". HTS Teologiese Studies/Theological Studies, 74(1).
  • Sartorius, N.(2006). "The meanings of health and its promotion". Croat Med J.47(4): 662e664.
  • Sandelowski, M. (1986)."The problem of Rigor in Qualitative Research", Advances in Nursing Science, 8(3).
  • Swain, J. & S. French, (2000). "Towards an affirmation model of disability", Disability & Society, 15(4).
  • M, YS. Koh, PV.AshaRani, F. Devi, S.Shafie, P.Wang, E. Abdin, JA.Vaingankar, CF.Sum, ES.Lee, SA.Chong, (2021)."The Prevalence and Correlates of Disability in Singapore: Results from a Nationwide Cross-Sectional Survey", International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(24):13090, https://doi.org/10.3390/ijerph182413090.
  • The Lancet, (2009). What is health? The ability to adapt. Lancet. 373(9666):781, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(09)60456-6.
  • United Nations.(2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol. Nairobi, Kenya: United Nations.
  • Vuleti´c, G. Šarlija, T. Benjak, T.(2016). Quality of life in blind and partially sighted people. JAHS, 2.
  • Winance, M. (2016). "Rethinking disability: Lessons from the past, questions for the future", Contributions and limits of the social model, the sociology of science and technology, and the ethics of care. Alter, 10(2).
  • World Health Organization.(1948). WHO constitution. Published online. https://www. who.int/about/who-we-are/constitution.
  • World Health Organization .(1986). The Ottawa charter for health promotion. Published online.
  • https://www.who.int/healthpromotion/conferences/previous/ottawa/en/
  • World Health Organization.(2001). International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Published online.
  • https://www.who.int/classifications/icf/en/.
  • World Health Organization.(2011). World report on disability: fact sheet.