تحلیل و نقد ماده 1050 و 1051 قانون مدنی (حرمت ابدی ناشی از ازدواج در ایام عده)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

اگر در ایام عده اقدام به ازدواج شود در دو صورت میان مرد و زن حرمت ابدی به وجود می‌آید. این دو حالت به تبعیت از فقه در قانون مدنی در مواد 1050 و 1051 متبلور گردیده است. حالت اول عقد کردن زنی که در عده است حتی اگر نزدیکی صورت نگیرد و حالت دوم جهل به عده اما با وقوع نزدیکی است. در خصوص این مواد ابهامات و سؤالات فراوانی وجود دارد، ازجمله اینکه چگونه باوجود اصول و قواعد در خصوص معذور بودن جاهل چنین حکمی در مورد فرد جاهل وجود دارد؟ آیا دخول موجب حرمت باید در زمان عده باشد یا بعد آن‌هم کفایت می‌کند؟ حکم شرعی فرزندان متولد از چنین نکاحی چیست؟ و از همه مهم‌تر آیا راهکاری برای تخلص از حرمت ابدی وجود دارد؟ یافته‌های این پژوهش حاکی است یکی از راه‌های رهایی از حرمت ابدی این است که معمولاً صیغه­ی عقد ازدواج، توسط وکیل اجرا مى‌گردد. بنابراین، محدوده­ی وکالت وکیل «ایجاد عقد صحیح» است، نه ازدواجى که فاسد بوده و حرمت ابدى به دنبال داشته باشد. بدین‌جهت، چنانچه وکیل صیغه­ی عقد ازدواج فاسدى را اجرا کند، چنین عقدى اثرى ندارد و برای تحقق موضوع حرمت باید دخول هم در ایام عده باشد تا حکم حرمت ابدی ثابت شود، پس اگر نزدیکی بعد از پایان گرفتن عده صورت گیرد، زن به‌منزله‌ی زن شوهردار نبوده و نزدیکی موجب حرمت نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • ابن‌بابویه، محمد بن علی، (1416 ق). التوحید، جلد 24، قم: موسسه النشر الا سلامی.
  • اشتهاردی، علی پناه، (1377). مدارک العروه، جلد 29، تهران: انتشارات سازمان حج اوقاف و امور خیریه.
  • صفایی، سید حسین و اسدالله امام، (1384). مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان.
  • امامی، حسن، (1386). حقوق مدنی، جلد 4، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  • انصاری، مرتضی، (1414 ق). رسائل، جلد 1، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  • آخوند خراسانی، محمدکاظم، (1393 ق). درر الفواید، جلد 1، قم: موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
  • بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناضره، جلد 1، بی‌تا بی‌جا.
  • بهجت، محمدتقی، (1386). استفتائات، جلد 4، قم: دفتر حضرت آیه الله العظمی محمدتقی بهجت.
  • __________ (1384). جامع المسائل، جلد 3، قم: دفتر حضرت آیه الله العظمی محمدتقی بهجت.
  • تبریزی، ابوطالب تجلیل، (1393 ق). التعلیقه الاستدلالیه علی تحریرالوسیله: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی­(ره).
  • حائری یزدی، عبدالکریم، (1418 ق). درر الفوائد، جلد 2، قم: موسسه النشر الاسلامی‌.
  • حائرى، سید محمد مجاهد طباطبایى، (1296 ق). القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید، قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
  • حائری، سید علی بن محمد طباطبایی یزدی، ریاض المسائل، جلد 11، 6، قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، بی‌تا.
  • حر عاملی (1414 ق). وسائل الشیعه، جلد 15، قم: آل البیت.
  • موسوی خمینی، سید روح‌الله، (1379 ق). تحریر الوسیله، جلد 2، قم، دار العلم، موسسه النشر الا سلامی: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • خویی، سید ابوالقاسم، (1371 ق). المبانی فی شرح العروة الوثقى، جلد 32، قم: موسسه احیاء آثارالامام الخویی.
  • ___________ (1418 ق). موسوعه الا مام خوئی، جلد 32، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.
  • سبحانی، جعفر، (1436 ق). توضیح المسائل، قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
  • شبیری زنجانی، (1378 ق). کتاب النکاح، جلد 5، قم: موسسه پژوهشی رای پرداز.
  • جبعی العاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)، (1413 ق). مسالک الافهام، جلد 7، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة.
  • طباطبایی حکیم، محسن، (1416 ق). مستمسک العروه الوثقی، جلد 4، 14، قم: موسسه دارالتفسیر.
  • طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، (1392 ق). غایه القصوی فی ترجمه عروة الوثقی، جلد 2، تهران: دینا.
  • طوسی، محمدبن­حسن، (1407 ق). الخلاف، قم: موسسه النشر الا سلامی.
  • علامه حلی، (1413 ق). قواعد الا حکام، جلد 3، قم، مؤسسه النشر الإسلامی.
  • لنکرانی، محمد فاضل موحدی، (1421 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله، کتاب نکاح، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام.
  • فشارکی، محمد، (۱۴۱۳ ق). الرسایل الفشارکیه، قم: موسسه النشر الا سلامی.
  • قمی، محمد بن علی بن حسین بن بابویه، (1403 ق). الخصال، جلد 9، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  • کاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا، النور الساطع فی الفقه النافع، جلد 1، بی‌تا، بی‌جا: مطبعة الآداب.
  • گلپایگانی، محمدرضا، (۱۳۷۲ ق – ۱۲۷۷ ق). مجمع المسائل، جلد 2، قم: دفتر آیه الله حاج شیخ حسین ایوقی.
  • ___________ (۱۳۷۲ ق – ۱۲۷۷ ق). هدایه العباد، جلد 2، قم: دارالقرآن کریم.
  • ___________ (1352 ق). وسیله النجاه، جلد 3، قم: نیکنام.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن، (1408 ق). شرایع الاسلام، جلد 2، قم: اسماعیلیان.
  • محقق داماد، سید مصطفی، (1379). بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر، (1428). حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح در فقه اسلامی، قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع).
  • نجفی، محمدحسین، جواهرالکلام، جلد 29، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا.
  • جامع الاحادیث مرکز کامپیوتری علوم اسلامی نور.
  • جامع فقه اهل بیت دو.
  • پایگاه استفتائات (ir).