مرور سه دهه تحقیقات «علل طلاق» در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد برنامه ریزی و رفاه اجتماعی

3 کارشناس ارشد مطالعات زنان دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

افزایش نرخ طلاق، طی دهه های اخیر در ایران نگرانی های مختلفی را نزد مسئولین و محققان در پی داشته است. این مقاله مرور دستاوردهای پژوهش هایی است که طی سه دهه اخیر به علل طلاق در ایران پرداخته اند. با مرور تحقیقات در جستجوی اولیه 140 سند (شامل مقالات و پایان نامه ها) و در سه مرحله غربالگری، 28 مورد انتخاب و بررسی شده است. یافته ها نشان می دهد که در سطح پروبلماتیکِ «چرایی طلاق»، حدود 55 ردصد سؤالات، جنبه اجتماعی- جمعیت شناختی داشتند؛ 24 درصد جنبه روانشناختی و تنها حدود 21 درصد به عوامل اقتصادی می پرداختند. «سن ازدواج و اختلاف سن زوجین»، «عوامل اقتصادی»، «وضعیت تحصیلات» و «تعداد فرزند»، بیشترین متغیرهای مستقلی بودند که به عنوان عوامل مؤثر بر طلاق مورد بررسی قرار گرفته اند. در نتیجه علل بازشناسی شده در این پژوهش ها به لزوم توجه به موضوع کنترل آسیب های اجتماعی به ویژه مواد مخدر، توجه به سطح رفاه اجتماعی و اهمیت مدیریت تغییرات اجتماعی اشاره دارد. همچنین برای عمق بخشی به درک موضوع، باید در جهت دهی و حمایت از تحقیقات مربوط به طلاق گام های جدی تری برداشت. به لحاظ فنی پژوهش ها نیازمند جهت گیری های بین رشته ای و تنوع بخشی به روش ها و مدل ها خصوصاً تعادل بخشی به غلبه مدل های فرضیه آزمای پوزیتیویستی هستند.

کلیدواژه‌ها


  • ×     آماتو، پل.ر 1380. پیامدهای طلاق برای کودکان و بزرگسالان، ترجمه­ی مهناز محمدی زادگان، روابط بین المللی انجمن اولیا و مربیان.

    ×     امیدی، کاوه 1380. طلاق و خودکشی، تهران، مرکز مطالعات معاونت اجتماعی ناجا.

    ×     باقریان نژاد اصفهانی، زهرا. مقایسه ابعاد نارضایتی زناشویی زنان و مردان متقاضی طلاق شهر اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره، تهران، دانشگاه تربیت معلم، 1380)

    ×     بهاری، فرشاد. ارزیابی و مقایسه کارآیی خانواده بین زوج­های غیرطلاق و زوج­های در حال طلاق مرجوعی به بخش روانپزشکی سازمان پزشکی قانونی کشور، (پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره، تهران، دانشگاه تربیت معلم، 1379).

    ×     بهرامی، سیاوش. بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر میزان گرایش به طلاق در شهرستان کرمانشاه، (پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، مازندران، دانشگاه مازندران.

    ×     پیران، پرویز 1369. در پی تبیین جامعه شناختی طلاق، رونق، سال اول، ش اول.

    ×     تقی پور، غلامرضا  1383. بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تقاضای طلاق زوجین متقاضی طلاق مراجعین مرکز مشاوره طلاق شهر ساری طی سال­های80-1379، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه­ریزی پیشگیری از آسیب‏‎‎‏های اجتماعی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‏‎‎‏بخشی.

    ×     جلیلیان، زهرا 1375. عوامل اجتماعی موثر بر درخواست طلاق در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.

    ×     حجتی کرمانی، نسرین 1384. بررسی خصوصیات شخصیتی زنان مراجعه کننده برای طلاق به دادگاه خانواده شهر کرمان در سال1384، پایان نامه دکترا علوم پزشکی، کرمان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمان.

    ×     خیاط غیاثی، پروین؛ معین، لادن و روستا، لهراسب 1389. بررسی علل اجتماعی گرایش به طلاق در بین زنان مراجعه کننده به دادگاه خانواده شیراز، زن و جامعه،  پاییز، سال اول، ش3: 77-103.

    ×     داورپناه، ام‌البنین 1366. بررسی آماری وضعیت طلاق در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد بهداشت، تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران.

    ×     دهقان، فاطمه 1380. مقایسه تعارضات زناشویی زنان متقاضی طلاق با زنان مراجعه کننده برای مشاوره زناشویی (غیرمتقاضی طلاق) ، پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره، تهران، دانشگاه تربیت معلم.

    ×     ریاحی، محمداسماعیل؛ علی وردی نیا، اکبر و بهرامی کاکاوند، سیاوش1386. «تحلیل جامعه شناختی میزان گرایش به طلاق (مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه)»، پژوهش زنان (زن در توسعه و سیاست)، زمستان، سال پنجم، ش3، پیاپی 19، 109-140.

    ×     ریحانی، طیبه و عجم، محمود 1381. «بررسی علل طلاق در شهر گناباد سال 1381»، افق دانش،  پاییز و زمستان، سال هشتم، ش2، 96-100.

    ×     زرگر، فاطمه و نشاط دوست، حمیدطاهر 1386. بررسی عوامل موثر در بروز طلاق در شهرستان فلاورجان،  فصلنامه خانواده پژوهی، پاییز، سال سوم، ش 11، 737-749.

    ×     سلطانیان، نعمت‌الله 1380. بررسی عوامل شخصیتی موثر بر طلاق در استان کرمانشاه، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

    ×     شعبان خانی، بیژن 1372. تعیین روند ازدواج و طلاق در دوران بعد از انقلاب و تعیین عوامل موثر در زمان طلاق طی سال 1373 در شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد پزشکی عمومی، تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران.

    ×  شکرکن، حسین و دیگران  1385. بررسی ویژگی­های شخصیتی، مهارت­های اجتماعی، سبک­های دلبستگی و ویژگی­های جمعیت شناختی به عنوان پیش­بینی­های موفقیت و شکست رابطه زناشویی در زوج­های متقاضی طلاق و عادی در اهواز، مجله علوم تربیتی و روانشناسی، سال سیزدهم، ش 1: 1-30.

    ×     عطاری، یوسف علی و دیگران 1385. بررسی اثربخشی دو رویکرد مشاوره­ای و روان درمانی در کاهش نشانگان افسردگی، اضطراب و پرخاشگری در میان زنان متقاضی طلاق مراجعه کننده به مرکز مشاوره خانواده شهرستان سقز، مطالعات تربیتی و روان شناسی، سال هفتم، ش 2: 63-85.

    ×     علی بالازاده، مژگان 1383. تاثیر طلاق در گرایش دختران به فرار از منزل. تهران: مرکز مطالعات معاونت اجتماعی ناجا.

    ×     علی‌اسماعیلی، مینا 1374. بررسی عوامل مؤثر در تقاضای طلاق زنان 20 تا 40 سال شهر تهران و مقایسه آن با عوامل رضامندی زنانی که چنین تقاضائی نکرده‌اند، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.

    ×     غلامحسین گودرزی، منوچهر 1379. تعیین علل طلاق و بررسی اثرات حذف علل طلاق بر طول مدت ازدواج در شهر تهران در سال 1378، پایان نامه کارشناسی ارشد آمار حیاتی، تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران.

    ×     فاتحی زاده، مریم السادات؛ بهجتی اردکانی، فاطمه و نصراصفهانی احمدرضا  1384. بررسی تاثیر عوامل خانوادگی در پایین بودن آمار طلاق در شهرهای یزد، اردکان و میبد، مطالعات تربیتی و روان شناسی، سال ششم، ش 1: 117-136.

    ×     فروتن، سیدکاظم و جدیدمیلانی، مریم1387. بررسی شیوع اختلالات جنسی در متقاضیان طلاق مراجعه کننده به مجتمع قضایی خانواده، دانشور، دی، سال شانزدهم، ش 78: 37 -42.

    ×     فیض آبادی، سلیمه 1386. بررسی سبک های دلبستگی و نوع تصور از خدا و ارتباط آن با رضایت از زندگی در بین زنان خواهان طلاق و غیر خواهان طلاق شهرستان کاشان، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، تهران، دانشگاه الزهراء.

    ×     قطبی، مرجان و دیگران 1383. وضعیت طلاق و برخی عوامل موثر بر آن در افراد مطلقه ساکن در منطقه دولت آباد، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال سوم، ش 12.

    ×     کاملی، محمد جواد 1381. بررسی وضعیت طلاق جوانان (گزارش سازمان ملی جوانان).

    ×     گل محمدی خامنه، علی 1378. اعتیاد به مواد مخدر: جرم انگاری یا جرم زدایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

    ×     گلشن، صیاد 1372. بررسی طلاق و عوامل اجتماعی - جمعیت‌شناختی مؤثر بر آن در سال­های 1370 - 1364 در شهرستان خوی، پایان نامه کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، تهران، دانشگاه تهران.

    ×     مددی، حسین1380. بررسی علل تقاضای طلاق زوجین (دیدگاه اقتصادی-اجتماعی) در شهرستان اراک در نیمه دوم سال 1378، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت رفاه اجتماعی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

    ×     ملازاده، جواد  1372. بررسی ویژگی­های شخصیتی در رابطه با عوامل تنیدگی‌زای زناشوئی در زوج های در حال طلاق و سازگار، پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

    ×     مهدیخانی سرو جهانی، ام لیلا 1383. زنان و طلاق در اسلامشهر مقایسه زنان متقاضی طلاق و زنانی که همسرانشان متقاضی طلاق هستند، پایان نامه کارشناسی ارشد مطالعات زنان، تهران، دانشگاه الزهرا.

    ×      یزدخواستی، حامد و دیگران 1387. بررسی احساس تمایل و تقصیر با استرس، افسردگی و اضطراب متقاضیان طلاق در شهرهای اصفهان و اراک، فصلنامه خانواده پژوهی، پاییز، سال چهارم، ش 15: 263-275.

    • Ø Amato, P.R., Loomis, L.S., & Booth, A. 2005. Parental Divorce, Marital Conflict, and Offspring Well-Being during Early Adulthood. Social Forces, 73, 895-915.
    • Ø Boheim, R., Ermisch, J. 2001.Partnership Dissolution in the UK – the Role of Economic Circumstances. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 63, 197-208.
    • Ø Bremmer , Dale And Kesserling , R. 2004. Divorce and Female Labor Force Participation: Evidence from Times-Series Data and Cointegration. Atlantic Economic Journal 32(3): 174-190.
    • Ø Dawn Bradley Berry, J.D. 1995. the divorce source book, 2nd Ed., Lowell House.
    • Ø Edgar F. Borgatta & Rhonda J. V. 2000. encyclopedia of sociology, Montgomery-secend edition, Gale group, 3&4,700-709
    • Ø Glass, Gene V; McGaw, Barry; & Smith, Mary Lee. 1981. Meta-analysis in Social Research. Beverly Hills, CA: SAGE.
    • Ø International encyclopedia, 2002, VOL1.
    • Ø Kenneth D. 1996 .Statistical Methods in Education & Psychology, Third Edition. Boston: Allyn & Bacon.
    • Ø Kurdek, L. A. 1993. Predicting marital dissolution: A 5 year prospective longitudinal study of newly wed couples. Journal of Personality and Social Psychology, 64, 221-242.
    • Ø Luscombe, Belinda 2010. Divorcing by the Numbers,New York, New York: Time. 24 May.
    • Ø marital dissatisfaction during military downsizing among Russian army officers and their spouses. Journal of Applied Psychology, 89, 769- 779
    • Ø Miller, R. B., Yorgason, J. B., Sandberg, J. G., & White, M. B. 2003. Problems that couples bring to therapy: A view across the family life cycle. The American Journalof Family Therapy, 31, 395- 407.
    • Ø South, Scott J. 1985.Economic Conditions and the Divorce Rate: A Time-series Analysis of the Postwar United States. Journal of Marriage and the Family,February 1985, pp. 31-41.
    • Ø Stack, Steven and Elena Bandowski 1994. Divorce and drinking: an analysis of reussian data, Jorunal of marriage and the family ،56, 805- 812.
    • Ø Storasli, R. D., & Markman, H. J. 1990. Relationship problems in early stages of marriage: A longitudinal investigation. Journal of Family Psychology, 4, 80- 98.
    • Ø Voydanoff, P. 1990. Economic distress and family relations: A review of the eighties. Journal of marriage and Family, 52, 1099-1115.
    • Ø Weiss, S. 1975. Marital separation. New York: Basic Books.
    • Ø Westman, M., Hamilton, V. L., Winokur, A. D., & Roziner, I.) 2004(.
    • Ø Whisman, M. A., Dixon, A. E., & Johnson, B. 1997. Therapists’ perspective of couple problems and treatment issues in couple therapy. Journal of Family Psychology, 11, 361- 366.
    • Ø Young, Mark E.; Long, Lynn L. 1988. Counseling and Therapy for couples.
    • Ø Yen, Hope.2006.Wedding bells for college educated. Atlanta, Georgia: Atlanta Journal-Constitution. 8 October. Publisher: Brooks Cole; 2 edition (July 10, 2006).