تفاوت‌های اقتصادی- اجتماعی مرتبط با سن ازدواج زنان در ایران: (مطالعه تطبیقی دختران جوان در آستانه ازدواج و زنان همسردار 49-15 ساله)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 عضو هیات علمی دانشگاه یزد

چکیده

در دهه‌های اخیر سن ازدواج زنان در ایران روند رو به تأخیری را تجربه کرده و در فاصله سال‌های 1355 تا 1395 از متوسط سنی 7/19 به حدود 0/23 سال افزایش یافته است. مقاله حاضر، برخی از عوامل تعیین‌کننده سن ازدواج زنان در ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این تحقیق، از داده‌های ثانویه‌ای استفاده شده است که درسال 1393 در بین نمونه‌ای از دختران جوان در آستانه ازدواج و همچنین زنان همسردار 49-15 ساله هر کدام به (تعداد 6500 نفر) جمع‌آوری شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که سن ازدواج زنان الگوی رابطهJ شکل (و در مواردی متمایل به U شکل) را بر حسب مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی- اجتماعی مورد تحلیل در مطالعه نشان می‌دهد. به‌طوری‌که، زنانی که بر مبنای اکثر متغیرها و عوامل اقتصادی- اجتماعی مورد بررسی در این پژوهش، (نظیر تحصیلات، درآمد، وضعیت اشتغال، سطح توسعه‌یافتگی استان و ...) پایین‌ترین موقعیت اقتصادی و اجتماعی را دارا هستند، به طور متوسط در سنین بالاتری ازدواج می‌کنند. سپس، میانگین سن ازدواج زنان در سطوح متوسط موقعیت اقتصادی- اجتماعی به کمترین مقدار خود می‌رسد و مجدداً برای زنان دارای بالاترین موقعیت اقتصادی- اجتماعی، به بیشترین مقدار خود می‌رسد. پیام این یافته‌ها آن است که اجرای سیاست‌هایی که بتواند به کاهش نابرابری‌های اقتصادی- اجتماعی و افزایش سطح عدالت اجتماعی کمک کند، می‌تواند شرایط ازدواج را در ایران تسهیل نماید.

کلیدواژه‌ها


  • ×     اکبری، صادق، وحید طیفوری و مهرداد نوروزی­فیروز. «بررسی وضعیت ازدواج و زناشویی استان­های شمالی گلستان، گیلان و مازندران در سال­های 1385 و 1390»، همایش تحلیل یافته­های سرشماری نفوس و مسکن 1390، (آذر 1392).

    ×     التجائی، ابراهیم و مینا عزیز­زاده. «بررسی عوامل اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر سن ازدواج در ایران یک مطالعه­ میان استانی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 7، (1395).

    ×     توده­فلاح، معصومه و شهلا کاظمی­پور. «بررسی تأثیر نوسازی بر سن ازدواج با تأکید بر شاخص­های جمعیت­شناختی ازدواج در سطح کشور و 7 استان منتخب»،  پژوهش اجتماعی، سال 3، ش 8، (1389).

    ×     حبیب­پور­گتابی، کرم و غلامرضا غفاری. «علل افزایش سن ازدواج دختران»، زن در توسعه و سیاست، دوره 9، ش 1، (1390).

    ×     حسن­زاده، حسن. «بررسی تأخیر در سن ازدواج در استان کردستان»، دانش انتظامی کردستان، دوره 2، ش 6، (1390).

    ×     حسینی، حاتم. «تفاوت‌های قومی در رفتارهای ازدواج زنان و نگرش‌ آنها نسبت به ازدواج دختران در شهرستان ارومیه»،  نامه­­ انجمن جمعیت­شناسی ایران، سال 5، ش 9، (1391).

    ×     حسینی، حاتم و مریم گراوند. «سنجش عوامل مؤثر بر شکاف رفتار و نگرش زنان نسبت به سن مناسب ازدواج در شهر کوهدشت»،  زن در توسعه و سیاست، دوره 11، ش 1، (1392).

    ×     رازقی نصرآباد، حجیه­بی­بی و لیلا فلاح­نژاد. «تفاوت­های نسلی ارزش ازدواج (مورد مطالعه­ی شهر هشتگرد)»، مطالعات راهبردی زنان،دوره­ی نوزدهم، ش 75، (بهار1396).

    ×     ربانی، رسول، وحید قاسمی و وکیل احمدی 1389. «بررسی مضیقه­ی ازدواج در استان­های شمالی کشور براساس سرشماری 1385»، مطالعات اجتماعی ایران، ش 11، (1389).

    ×     سرایی، حسن و سجاد اوجاقلو. «مطالعه­ی نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران، مطالعه­ی موردی: زنان شهر زنجان»، مطالعات توسعه­ی اجتماعی ایران، دوره 5، ش 4، (1392).

    ×     شمس­فلاورجانی، مریم. «ارزیابی اجمالی اجرای قانون تسهیل ازدواج جوانان»، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، (1389).

    ×     صادقی، رسول، علی­محمد قدسی و جواد افشارکهن. «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبار سنجی یک راه حل»، پژوهش زنان، دوره 5، ش 1، (1386).

    ×     طیفوری، وحید و صادق اکبری. «بررسی شاخص توسعه­ی سرمایه انسانی ایران 1390 با تاکید بر استان گیلان»، همایش تحلیل یافته­های سرشماری نفوس و مسکن 1390، آذرماه 1392.

    ×     عباسی، پریسا. «بررسی علل افزایش سن ازدواج دختران با تکیه بر تغییرات سبک زندگی»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره 2، ش 3، (1395).

    ×     عسکری‌ندوشن، عباس. «نظری و گذری بر تحولات جمعیت‌شناختی ازدواج و خانواده در ایران»، مقاله ارائه شده در نشست کانون تفکر سلامت اجتماعی دانشگاه یزد، (مرداد 1397).

    ×     عسکری­ندوشن، عباس، محمدجلال عباسی­شوازی و رسول صادقی. «مادران و دختران و ازدواج: (تفاوت‌های نسلی در ایده­ها و نگرش­های ازدواج در شهر یزد)»، مطالعات راهبردی زنان، سال 11، ش 44، (1388).

    ×     عسکری­ندوشن، عباس، محمدجلال عباسی­شوازی و مریم پیری­محمدی. «سن ایده­آل ازدواج و عوامل تعیین­کننده­ی آن در شهر یزد»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 19، ش 73، (1395).

    ×     فروغان، زهرا. «بررسی تأثیر شاخص­های توسعه بر میانگین سن ازدواج در سطح شهرستان­های کشور در سال 1385 و 1390»، (پایان­نامه کارشناسی­ارشد جمعیت­شناسی)، به راهنمایی دکتر عباس عسکری‌ندوشن و دکتر سیدمحسن سعیدی‌مدنی، دانشگاه یزد، دانشکده علوم اجتماعی.

    ×     قاسمی­اردهایی، علی. «تاثیر محل زندگی (روستا/شهر) بر زمان ازدواج زنان در ایران»، روستا و توسعه،دوره 10، ش2، (1386).

    ×     کاظمی­پور، شهلا. «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، پژوهش زنان،دوره­ 2، ش 3، (1383).

    ×     کاظمی‌پور، شهلا، علیرضا زاهدیان، محدثه صفاکیش، زهرا رضایی‌قهرودی، محمد اسلامی، حسن عینی‌زیناب و صفورا عباسی. بررسی نحوه­ی نگرش جوانان در آستانه­ی ازدواج و زنان همسردار 49-15 ساله نسبت به فرزندآوری و شناخت عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر آن. گزارش طرح پژوهشی پژوهشکده آمار، تهران: پژوهشکده آمار ایران، 1394.

    ×     کنعانی، محمد امین. «پیوند سنت و نوسازی در افزایش سن ازدواج نمونه­ی ایرانیان ترکمن»،  نامه­ انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 1، ش 1، (1385).

    ×     مجدالدین، اکبر و احمد­رضا جمالی. «بررسی دلایل و اثرات افزایش سن ازدواج دختران روستایی در ایران»، جامعه­شناسی دانشگاه آزاد واحد آشتیان، دوره 2، شماره 4، (1385).

    ×     محمودیان، حسین. «سن ازدواج درحال افزایش بررسی عوامل پشتیبان»، نامه­ علوم اجتماعی، ش­ 24، (1383).

    ×     محمودیان، حسین، فاطمه ترابی و سراج­الدین محمودیانی. «بررسی تفاوت­های جنسی تعیین­کننده­های سن ازدواج افراد در آستانه­ی ازدواج در شهر کرمانشاه»، نامه­ انجمن جمعیت­شناسی ایران، دوره 8، ش 15، (1392).

    ×     مرکز آمار ایران 1355-1395. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران: مرکز آمار ایران.

    ×     مصطفوی، فرخ و وحید ضرابی. «بررسی عوامل موثر بر سن ازدواج زنان در ایران، یک رویکرد اقتصادی»، پژوهش­های اقتصادی،دوره 11، ش­ 4، (1390).

    ×     مقدس­جعفری، محمد و علی یعقوبی­چوبری. «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر بالارفتن سن ازدواج جوانان در رشت»، علوم اجتماعی، ش 4 و 5، (1386).

     

    • Ø Axinn, W.G., M.E. Clarkberg, & A. Thornton. "Family Influences on Family Size Preferences," Demography , 31, (1994).
    • Ø Bandura, A., 1977. Social Learning Theory, Englewood Cliffs: Prentic Hall.
    • Ø Bernardi, L. "Channels of Social Influence on Reproduction", Population Research and Policy Review, 22, (2003).
    • Ø Cooney, T. M., & D. P. Hogan, “Marriage in an Institutionalized Life Course: First Marriage among American Men in the Twentieth Century”, Journal of Marriage and the Family, 53(1), (1991).
    • Ø Good, W. J. “Age at Marriage”, The Journal of Family Welfare, 14, (1963).
    • Ø Goodkind, Daniel. "The Vietnamese Double Marriage Squeeze", International Migration Review, 31(1), (1997).
    • Ø Gillian, H. & A. Siow, “Class, Gender and Marriage”, Review of Economic Dynamics, 10, (2007).
    • Ø Hossain M., & R, Islam. “Effect of Socio-economic and Demographic Variables on Age at First Marriage in Bangladesh”, Current Research Journal of Biological Sciences, 5(4), (2013).
    • Ø Ikamari, L., “The Effect of Education on the Timing of Marriage in Kenya”, Demographic Research, Vol. 12, Art, 1, (2005).
    • Ø Ise, A. & B. Stevenson. Women education and family behavior: trends in marriage divorce and fertility, in John B. Shoven, (ed.) Demography and the Economy, Chicago: University of Chicago Press, (2008).
    • Ø Karkal, M. “Age at marriage”, The Journal of Family Welfare, 14, (1968).
    • Ø Keeley. Y. “An Analysis of the Age Pattern of First Marriage”, International Economic Review, 20 (2), (1979).
    • Ø Lesthaeghe, R. “The Unfolding Story of Second Demographic Transition”,  Population and Development Review, 36(2), (2010).
    • Ø Li, S., M.W. Feldman & X. Jin, “Marriage Form and Family Division in Three Villages in Rural China”, Population Studies, 57(1), (2003).
    • Ø Lyngstad, T.H. & A. Prskawetz . "Do Siblings' Fertility Decisions Influence Each Other?", Demography, 47(4), (2010).
      • Maitra, P. “Effect of socioeconomic characteristics on age at marriage and total fertility in Nepal”, Journal of Health Population and Nutrition, 22(1), (2004).
      •  Mensch, B. S, S.,  Singh & J. B Casterline, “Trends in the Timing of First Marriage Among Men and Women in the Developing World”. In Cynthia B. Lloyd, Jere R. Behrman, Nelly P. Stromquist, and Barney Cohen, (Ed.s)  The Changing Transitions to Adulthood in Developing Countries: Selected Studies. Washington, DC: The National Academies Press, (2005).
    • Ø Peng, Tey Nai “Trends and Correlates of Delayed Marriage in Malaysia and Implication for Development”, International Conference on Population and Development in Asia: Critical Issues for a Sustainable Future, Phuket, Thailand, (2006).
    • Ø Ryder, N. B., “The Cohort as a Concept in the Study of Social Change”, American Sociological Review, 30, (1965).
    • Ø Singh, S. & R. Samara. “Early Marriage among Women in Developing Countries”. International Family Planning Perspectives, 22(4), (1996).
    • Ø Solsona, P, M., “The Second Demographic Transition from a Gender Perspective: The Case of Catalonia”, in M. E. Cosio-Zavala (ed.) Women and Families: Evolution of the Status of Women as Factor and Consequence of Changes in Family Dynamics, Paris, CICRED, (1997).
    • Ø Thornton, A., “Changing Attitudes toward Family Issues in the United States”, Journal of Marriage and the Family, 51, (1989).
    • Waite, L. J., and Spitxe, G. D. (1981). “Young women’s transition to marriage,” Demography, 18, (1981).