بازپژوهی استنباط احکام خانواده با توجه به اصل«استحکام خانواده»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق اسلامی، دانشگاه علوم قضایی

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی و پژوهشگر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی

چکیده

 
تشکیل، حفظ و تعالی خانواده نزد شارع مقدس یک امر محبوب بوده و در آیات و روایات متعددی بر اهمیت این کانون مقدس تأکید شده است. اما آیا حفظ و استحکام خانواده می‌تواند مبنایی برای کشف احکام شرعی قرار گیرد؟ این پژوهش با رویکرد اهمیت اصل استحکام خانواده در شاکله حاکم بر ابواب مرتبط با آن قائل است احکام مستقر در حوزه خانواده مبتنی بر رویکرد شارع مقدس نسبت به اصل استحکام خانواده بنا شده است؛ در این مسیر اصل استحکام در زمره ارزش‌های بنیادین تلقی شده و در جهت اثبات آن ادله مختلفی از‌جمله دلیل نقلی، دلیل عقلی، حفظ نظام انسانی، قاعده لاضرر و... به تحریر درآمده است و در نهایت نتیجه مستخرج نشان می‌دهد این اصل به‌عنوان مقصد کلان شریعت در حوزه خانواده می‌تواند عنصر اثر گذار در استنباطات به یاری مستنبط احکام شرعی آید. مصادیقی از اثرگذاری اصل استحکام خانواده در تشریع احکام فقهی مورد اشاره قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • قرآن کریم.
  • ابن أبی جمهور، محمدبن زین­الدین، (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سیدالشهداء.
  • ابن ادریس حلّى، محمدبن منصوربن احمد ، (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: اسلامی.
  • ــــــــــ ، محمدبن منصوربن احمد، (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة)، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
  • ــــــــــ ، محمدبن منصوربن احمد، (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن شعبه حرانى، حسن­بن على، (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، قم: جامعه مدرسین.
  • ابن فارس، احمدبن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم: بی‌تا.
  • اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى، (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه الله.
  • آمدی، عبدالواحد، (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتب الاسلامی.
  • بحرانى آل­عصفور، یوسف­بن احمد­بن ابراهیم، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  • پاینده، ابو­القاسم، (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله)، تهران: دنیاى دانش.
  • Ø     جمعى از مؤلفان، فقه اهل بیت علیهم السلام (العربیه)، قم: مؤسسه دائرة­المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، بی‌تا.
  • Ø     جناتى شاهرودى، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، بی­جا، بی­نا، بی‌تا.
  • Ø     جواد آملی، عبدالله، (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسرا.
  • Ø     حسینى شبر، سید على. العمل الأبقى فی شرح العروة الوثقى، نجف اشرف: مطبعة النجف.
  • Ø     حسینى شیرازى، سید محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران: منشورات اعلمى، بی‌تا.
  • Ø     حسینی، محمد، 1384، الاجتهاد و الحیات، قم: موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
  • Ø     حلّى، مقدادبن عبداللّه سیورى، (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع،  قم:کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى (ره).
  • Ø     حلّى، علامه، حسن­بن یوسف­بن مطهراسدى، (1413)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • رازى نجفى اصفهانى، محمدتقى. الاجتهاد و التقلید (هدایة المسترشدین)، قم: آل البیت علیهم السلام، بی‌تا.
  • راغب اصفهانى، حسین­بن محمد، (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، لبنان-سوریه: دارالعلم - الدارالشامیة.
  • سبحانی، جعفر، (الف). الاعتصام بالکتاب و السنه، قم، نرم افزار جامع فقه، بی‌تا.
  • ــــــــــ ، (ب).  نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، بی‌تا.
  • سبزوارى، سید عبدالأعلى، (1413ق)، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، قم: المنار.
  • حسینى سیستانى، سید على، (1417ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
  • شاطبی ابواسحاق، ابراهیم­بن موسی. الموافقات فی اصول الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  • شبیرى زنجانى، سیدموسى، (1419ق).کتاب نکاح (زنجانى)، قم: راى‌پرداز.
  • شریف الرضى، محمدبن حسین - فیض الاسلام اصفهانى، على نقى، (1379). ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام)، تهران: تألیفات فیض­الإسلام .
  • شیروانی، علی، (1388). ترجمه اصول فقه، قم: دارالفکر.
  • صاحب­بن عباد، (1414ق).  کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت- لبنان: عالم الکتاب.
  • طاهرى، حبیب الله، (1418ق). حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طوسى، ابوجعفر محمدبن حسن، (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • ــــــــــ ، (1407ق). تهذیب­الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • عاملى (شهید اول)، محمدبن مکى، القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشى مفید، بی‌تا.
  • عاملى، (شهید ثانى)، زین­الدین­بن على، (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  • عثمان، محمود حامد، (1423ق). القاموس المبین فی إصطلاحات الأصولیین، ریاض.
  • علیدوست، ابوالقاسم، (1388). فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • ــــــــــ ، (1382). فقه­ و عقل، ت‍ه‍ران‌: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی‏.
  • عمید زنجانى، عباس على، (1421ق). فقه سیاسى (عمید)، تهران:  امیرکبیر.
  • غزالی، ابوحامد محمدبن محمد، (1417ق). المستصفی فی علم الأصول، تصحیح: محمدعبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • فیض، علیرضا، (1382). ویژگی اجتهاد و فقه پویا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • قرشى، على‏اکبر، (1371). قاموس قرآن، تهران.
  • کاتوزیان، ناصر، (1387). دوره مقدماتی حقوق خانواده، تهران: میزان.
  • ــــــــــ ، (1386). مبانی حقوق عمومی، تهران: میزان.
  • Ø     کدیور، محسن، (1380). «گذر از اسلام تاریخی به اسلام معنوی»، بازتاب اندیشه، ش 18.
  • کلینى، محمدبن یعقوب­بن اسحاق، (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  • مجتهد شبستری، محمد، (1381).  نقدى بر قرائت رسمى از دین، تهران: طرح نو.
  • مجلسى، محمدباقربن محمدتقى، (1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • محمدى، على، (1387). شرح اصول فقه،  قم.
  • مظفر، محمد رضا، حاشیة المظفر على المکاسب، قم: حبیب.
  • مغنیه، محمد جواد، (1421ق). الفقه على المذاهب الخمسة، بیروت- لبنان: دارالتیار الجدید - دار الجواد.
  • مکارم شیرازى، ناصر، (1424ق). کتاب النکاح، قم: مدرسه امام على­بن ابى طالب علیه السلام.
  • ملکی اصفهانی، مجتبی، (1379).  فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه.
  • منتظری نجف‌آبادى، حسین على، (1427ق). معارف و احکام بانوان، قم: مبارک.
  • موسوی الخمینی، سید روح­الله، (1368). صحیفه نور، تهران: دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی.
  • ــــــــــ ، تحریر الوسیلة، قم: دارالعلم، بی‌تا.
  • ــــــــــ ، (1422ق). استفتائات (امام خمینى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • مهرآرام، پرهام و بدیع فتحی، (1394). «سیاستگذاری خانواده با تأکید بر حقوق آلمان»، قضاوت، ش 84.
  • نجفى، محمد حسن، (1404ق).  جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نراقى، مولى احمدبن محمد مهدى، (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل البیت علیهم­السلام.
  • هدایت نیا، فرج الله، (1391). «منع امساک اضطراری در روابط خانوادگی»، تماشاگه راز، ش 23.
  • ــــــــــ ، (1395). «کارکردهای اصل عفاف در حقوق خانواده»، حقوق اسلامی، سال سیزدهم، ش 51.
  • یزدی، محمد تقی، (1391). پرسش و پاسخ ها، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
  • یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1419)، العروة الوثقى (المحشّى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ــــــــــ ، (1414)، تکملة العروة الوثقى، قم: کتابفروشى داورى.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار