بازپژوهی استنباط احکام خانواده با توجه به اصل«استحکام خانواده»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق اسلامی، دانشگاه علوم قضایی

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی و پژوهشگر مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی

چکیده

تشکیل، حفظ و تعالی خانواده نزد شارع مقدس یک امر محبوب بوده و در آیات و روایات متعددی بر اهمیت این کانون مقدس تأکید شده است. اما آیا حفظ و استحکام خانواده می‌تواند مبنایی برای کشف احکام شرعی قرار گیرد؟ این پژوهش با رویکرد توجه به اهمیت اصل «استحکام خانواده» در شاکله­ ی حاکم بر ابواب مرتبط با آن قائل است که احکام مستقر در حوزه­ ی خانواده مبتنی بر رویکرد شارع مقدس نسبت به اصل «استحکام خانواده» بنا شده است؛ در این مسیر اصل استحکام در زمره­ ی ارزش‌های بنیادین تلقی شده و برای اثبات آن ادله ­ی مختلفی همچون دلیل نقلی، دلیل عقلی، حفظ نظام انسانی، منع اضرار به غیر و... به تحریر درآمده است. نتیجه­ی مستخرج نشان می‌دهد این اصل که مقصد کلان شریعت در حوزه­ی خانواده است، می‌تواند عنصری اثرگذار در استنباط احکام شرعی باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • قرآن کریم.
  • ابن أبی جمهور، محمدبن زین­الدین، (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سیدالشهداء.
  • ابن ادریس حلّى، محمدبن منصوربن احمد ، (1413ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم: اسلامی.
  • ــــــــــ ، محمدبن منصوربن احمد، (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة)، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
  • ــــــــــ ، محمدبن منصوربن احمد، (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن شعبه حرانى، حسن­بن على، (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، قم: جامعه مدرسین.
  • ابن فارس، احمدبن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم: بی‌تا.
  • اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى، (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه الله.
  • اسحاقی، محمد و مهدیه شعبانی، (1398). «قلمرو آزادی زن پس از ازدواج»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 21، ش 84.
  • آمدی، عبدالواحد، (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتب الاسلامی.
  • بحرانى آل­عصفور، یوسف­بن احمد­بن ابراهیم، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  • پاینده، ابو­القاسم، (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله)، تهران: دنیاى دانش.
  • جمعى از مؤلفان، فقه اهل بیت علیهم السلام (العربیه)، قم: مؤسسه دائرة­المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، بی‌تا.
  • جناتى شاهرودى، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، بی­جا، بی­نا، بی‌تا.
  • جواد آملی، عبدالله، (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسرا.
  • حسینى شبر، سید على. العمل الأبقى فی شرح العروة الوثقى، نجف اشرف: مطبعة النجف.
  • حسینى شیرازى، سید محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران: منشورات اعلمى، بی‌تا.
  • حسینی، محمد، 1384، الاجتهاد و الحیات، قم: موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
  • حلّى، مقدادبن عبداللّه سیورى، (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم:کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى (ره).
  • حلّى، علامه، حسن­بن یوسف­بن مطهراسدى، (1413)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • رازى نجفى اصفهانى، محمدتقى. الاجتهاد و التقلید (هدایة المسترشدین)، قم: آل البیت علیهم السلام، بی‌تا.
  • راغب اصفهانى، حسین­بن محمد، (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، لبنان-سوریه: دارالعلم - الدارالشامیة.
  • سبحانی، جعفر، (الف). الاعتصام بالکتاب و السنه، قم، نرم افزار جامع فقه، بی‌تا.
  • ــــــــــ ، (ب). نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، بی‌تا.
  • سبزوارى، سید عبدالأعلى، (1413ق)، مهذّب الأحکام (للسبزواری)، قم: المنار.
  • حسینى سیستانى، سید على، (1417ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
  • شاطبی ابواسحاق، ابراهیم­بن موسی. الموافقات فی اصول الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  • شبیرى زنجانى، سیدموسى، (1419ق).کتاب نکاح (زنجانى)، قم: راى‌پرداز.
  • شریف الرضى، محمدبن حسین - فیض الاسلام اصفهانى، على نقى، (1379). ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام)، تهران: تألیفات فیض­الإسلام .
  • شیروانی، علی، (1388). ترجمه اصول فقه، قم: دارالفکر.
  • صاحب­بن عباد، (1414ق). کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت- لبنان: عالم الکتاب.
  • طاهرى، حبیب الله، (1418ق). حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • طوسى، ابوجعفر محمدبن حسن، (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • ــــــــــ ، (1407ق). تهذیب­الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • عاملى (شهید اول)، محمدبن مکى، القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشى مفید، بی‌تا.
  • عاملى، (شهید ثانى)، زین­الدین­بن على، (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  • عثمان، محمود حامد، (1423ق). القاموس المبین فی إصطلاحات الأصولیین، ریاض.
  • علیدوست، ابوالقاسم، (1388). فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • ــــــــــ ، (1382). فقه­ و عقل، ت‍ه‍ران‌: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی‏.
  • عمید زنجانى، عباس على، (1421ق). فقه سیاسى (عمید)، تهران: امیرکبیر.
  • غزالی، ابوحامد محمدبن محمد، (1417ق). المستصفی فی علم الأصول، تصحیح: محمدعبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  • فیض، علیرضا، (1382). ویژگی اجتهاد و فقه پویا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • قرشى، على‏اکبر، (1371). قاموس قرآن، تهران.
  • کاتوزیان، ناصر، (1387). دوره مقدماتی حقوق خانواده، تهران: میزان.
  • ــــــــــ ، (1386). مبانی حقوق عمومی، تهران: میزان.
  • کدیور، محسن، (1380). «گذر از اسلام تاریخی به اسلام معنوی»، بازتاب اندیشه، ش 18.
  • کلینى، محمدبن یعقوب­بن اسحاق، (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  • مجتهد شبستری، محمد، (1381). نقدى بر قرائت رسمى از دین، تهران: طرح نو.
  • مجلسى، محمدباقربن محمدتقى، (1403ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • محمدى، على، (1387). شرح اصول فقه، قم.
  • مظفر، محمد رضا، حاشیة المظفر على المکاسب، قم: حبیب.
  • مغنیه، محمد جواد، (1421ق). الفقه على المذاهب الخمسة، بیروت- لبنان: دارالتیار الجدید - دار الجواد.
  • مکارم شیرازى، ناصر، (1424ق). کتاب النکاح، قم: مدرسه امام على­بن ابى طالب علیه السلام.
  • ملکی اصفهانی، مجتبی، (1379). فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه.
  • منتظری نجف‌آبادى، حسین على، (1427ق). معارف و احکام بانوان، قم: مبارک.
  • موسوی الخمینی، سید روح­الله، (1368). صحیفه نور، تهران: دفتر حفظ و نشر آثار امام خمینی.
  • ــــــــــ ، تحریر الوسیلة، قم: دارالعلم، بی‌تا.
  • ــــــــــ ، (1422ق). استفتائات (امام خمینى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • مهرآرام، پرهام و بدیع فتحی، (1394). «سیاستگذاری خانواده با تأکید بر حقوق آلمان»، قضاوت، ش 84.
  • نجفى، محمد حسن، (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • نراقى، مولى احمدبن محمد مهدى، (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: آل البیت علیهم­السلام.
  • هدایت نیا، فرج الله، (1391). «منع امساک اضطراری در روابط خانوادگی»، تماشاگه راز، ش 23.
  • ــــــــــ ، (1395). «کارکردهای اصل عفاف در حقوق خانواده»، حقوق اسلامی، سال سیزدهم، ش 51.
  • یزدی، محمد تقی، (1391). پرسش و پاسخ ها، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
  • یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1419)، العروة الوثقى (المحشّى)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ــــــــــ ، (1414)، تکملة العروة الوثقى، قم: کتابفروشى داورى.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار