Gender justice and the discourse of no change in women's jurisprudence

Document Type : Original Article

Author

Assistant Professor, Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran

Abstract

Deserving justice between men and women is the meaning of "gender justice" which is not related to equality between them at the real level. But at the perceptual level, when there is inequality in it, it will need to be justified. In Islamic jurisprudence, there are many individual and social rulings that differentiate between men and women. The common discourse of jurists regarding this fatwa is non-change. Meanwhile, the central issue of the article is how the performance of the said discourse is evaluated in terms of real gender justice and capacity building for the perception of gender justice. This research tries to examine the said discourse with a critical analytical method.This discourse, relying on some theoretical foundations such as "limiting reason in the position of inference", "relying on the absolute wisdom of the Shariah" and "relying on consensus and reputation", tries to infer the fatwa of distinction. Some supporters of this discourse also try to explain the wisdom of these distinctions from a verbal perspective.According to this article, on the one hand, the mentioned theoretical foundations are not able to justify all these distinctions, and on the other hand, the mention of the mentioned wisdoms will not justify all the fatwas of distinction. These problems cause this discourse to face gender justice neither at the real level nor at the perceptual level. Therefore, it is necessary in jurisprudential inferences, through "ijtihad in the principles of inference" and also "revision of jurisprudential evidences". According to the social requirements of the current era, the differentiation fatwa should be re-examined.

Keywords

Main Subjects


  • اردبیلى، احمدبن‌محمد، (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • __________ زبده البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبه الجعفریه، (بی‌تا).
  • استرآبادى، محمدامین و سید نورالدین موسوى عاملى، (1426 ق). الفوائد المدنیه و بذیله الشواهد المکیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • انصارى، مرتضى، (1416 ق). فرائد الاُصول، چ پنجم، قم: موسسه النشر الاسلامی.
  • اصفهانى، محمدحسین، (1429 ق). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، چ دوم، بیروت: موسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
  • آصفی، محمدمهدی، مجله فقه اهل‌البیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامى، (بی‌تا).
  • باقلانی، (1382). الانصاف فیما یجب اعتقاده، قم: دار الکتب العلمیه.
  • بجنوردى، سیدحسن، (1419 ق). القواعد الفقهیه، قم: نشرالهادی.
  • بحرانى، آل‌عصفور، (1405 ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • تفتازانی، سعدالدین، (1428 ق). شرح المقاصد، بیروت: الشریف الرضی.
  • جوادی آملی، عبدالله، (1388). زن در آئینه جلال و جمال، چ چهارم، قم: اسراء.
  • جهانگیری، محسن، (1385). بررسی تمایز‌های فقهی زن و مرد، قم: بوستان کتاب.
  • حسینى فیروزآبادى، مرتضى، (1400 ق). عنایة الأصول فی شرح کفایه الأصول، چ چهارم، قم: کتاب‌فروشی فیروزآبادی.
  • حلی، حسن بن یوسف، (1414 ق). تذکره الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت.
  • __________ (1425 ق). نهایه الوصول الى علم الأصول، قم: موسسه الامام الصادق (ع).
  • حلی، ابن‌ادریس، (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  • حلی، مقداد بن عبداللّه، (1424 ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، قم: انتشارات مرتضوى.
  • خویى، ابوالقاسم، (1417 ق). محاضرات فی أصول الفقه، چ چهارم، قم: طبع دارالهادى.
  • __________ (1418 ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقى، قم: تحت اشراف آقاى لطفى.
  • راوندى، قطب‌الدین، (1405 ق). فقه القرآن، چ دوم، قم: انتشارات کتابخانه آیه الله مرعشی.
  • زمخشرى، محمود، (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
  • سبحانى تبریزى، جعفر، (1383). أصول الفقه المقارن فیما لا نص فیه، قم: موسسه امام صادق (ع).
  • شجریان، مهدی، (1397). «نگرشی نوین در تبیین ضرورت عقلی عمل‌به دستوارت شرعی»، عقل و دین، س 8، ش 15.
  • __________ (1395). «بررسی گستره شریعت از منظر دیدگاه‏های رایج در مصالح و مفاسد واقعیه»، آیین حکمت، س 10، ش 35.
  • __________ (1398). «جایگاه انسانی زن از منظر ملاصدرا»، پژوهش‌های عقلی نوین، سال 4، ش 8.
  • __________ (1399 الف). «بررسی رویکردهای رایج در مفهوم عدالت جنسیتی»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، س 7، ش 12.
  • __________ (1399 ب). «راه‌حلی برای چالش مفهوم شناسی عدالت»، حکمت اسلامی، س 7، ش 3.
  • __________ (1400). «عدالت جنسیتی و گفتمان تغییر در احکام فقهی زنان»، مطالعات راهبردی زنان، س 23، ش 91.
  • شهرستانی، محمد‏، (1424 ق). الملل و النحل، ج دوم، چ سوم، بیروت: الشریف الرضی.
  • صادقی تهرانی، محمد، (1406 ق). الفرقان فى تفسیر القرآن، ج هفتم، چ دوم، قم: فرهنگ اسلامى.
  • صانعی، یوسف، (1384). برابری قصاص، قم: فقه الثقلین.
  • __________ (1388). شهادت زن در اسلام، قم: فقه الثقلین.
  • صدر، محمدباقر، (1403 ق). الفتاوى الواضحه وفقاً لمذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام، چ هشتم، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  • __________ (1417 ق). بحوث فی علم الأصول، چ سوم، قم: موسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی‏.
  • __________ (1425 ق). دروس فی علم الاصول، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
  • طبرسى، فضل بن حسن، (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چ سوم، تهران: ناصرخسرو.
  • __________ (1412 ق). تفسیر جوامع الجامع، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
  • طریحی، فخرالدین، (1375). مجمع البحرین، چ سوم، تهران: مرتضوی.
  • طوسى، محمدبن‌حسن، (1411 ق). مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
  • علاسوند، فریبا، (1382). «نگاهی گذرا به مبانی و تفاوت‌ها در فقه زنان»، حوراء، س 1، ش 1.
  • علیدوست، ابوالقاسم، (1390). فقه و مصلحت، چ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • __________ (1391). فقه و عقل، چ پنجم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • علی‌محمدی، حامد و آمنه سادات حسینی، (1392). «تفاوت شهادت زن و مرد در فقه و حقوق»، مطالعات راهبردی زنان، س 5، ش 60.
  • فخر رازی، محمد، (1420 ق). التفسیر الکبیر، چ سوم، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • قربان‌نیا، ناصر، (1392). تامل در فقه تحول در حقوق، تهران: نشر میزان.
  • کلینى، محمد بن یعقوب، (1407 ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، (1385). پرسش‌ها و پاسخ‌ها، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  • مطهری، مرتضی، (1376). عدل الهی (مجموعه آثار ج 1)، چاپ هفتم، تهران: صدرا.
  • __________ (1385). نظام حقوق زن در اسلام (مجموعه آثار، ج 19)، چ ششم، تهران: صدرا.
  • __________ (1383). فلسفه تاریخ (مجموعه آثار، ج 15)، تهران: صدرا.
  • __________ (1394). زن و مسائل قضایى و سیاسى (مجموعه آثار، ج 29)، چ دوم، تهران: صدرا.
  • مظفر، محمدرضا، (1375). أصول الفقه، چ پنجم، قم: طبع اسماعیلیان.
  • ملاصدرا، (1420 ق). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین، تهران: حکمت، 1420 ق.
  • مهرپور، حسین، (1379). مباحثی از حقوق زن، تهران: اطلاعات.
  • مهرورزیان، طاهره، (1394).«علل تفاوت تفاسیر فقها و اندیشمندان مسلمان درباره حقوق سیاسی اجتماعی زنان از متون ثابت دینی»، پژوهش‌نامه زنان، س 6، ش 2.
  • مهریزی، مهدی، (1382). شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی فرهنگی.
  • نائینى، محمدحسین، (1376). فوائد الاُصول، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏
  • نجفى، محمدحسن، (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  • نجم‌آبادی، ابوالفضل، (1380). الأصول، ج یکم، قم: موسسه آیه الله العظمی البروجردی.
  • Rawls, John, (1971). A theory of justice, United States: Harvard University Press.