Gender justice and the discourse of change in women's jurisprudential rulings

Document Type : Original Article

Author

PhD in Islamic Philosophy, Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran

Abstract

Gender justice means entitlement justice for women and men. The discourse of change seeks to reduce the jurisprudential inequalities between men and women in order to achieve this justice. The purpose of this study is to analyze the methodology of this discourse and provide a desirable methodological roadmap for achieving gender justice. In this regard, by analytical-critical method, the works of writers after the Islamic Revolution on these inequalities have been studied. Under this discourse, "non-jurisprudential and intellectual approaches" undermine the credibility of the book and tradition. But jurisprudential and quasi-jurisprudential approaches still insist on the validity of some jurisprudential arguments. Under these recent approaches, the "change approach in implementation" considers the scope of change only in the implementation stage of Sharia rules. The "change approach in infallibility" considers the stage of inference of  Sharia rules to be changed, and is formed by "discovering new branches" and revision the reasons with the conventional methods in jurisprudence. And the "setting of new principles approach" achieves new jurisprudential ideas by ijtihad in the rules of inferring the Shari'a ruling themselves and acquiring new methods. Despite some criticisms of these approaches, some of their rules are acceptable. And the desired order in them for achieving gender justice is as follows: First, the establishment of new principles and the revision of the rules of inference; Second, discovering new branches and revision the reasons; Third is the change approach in implementation on the assumption that  inequality leads to corruption, and fourth is the discourse of stability on the assumption that no justified change is proven even in the execution stage.

Keywords


  •  

    • اردبیلی، احمد، (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • استرآبادی، محمدامین، (1426 ق). الفوائد المدنیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • اسحاقی،محمد، فریبا حاجیعلی و زینب نفر،(1399).« کاربرد انصاف در فقه خانواده»، مطالعات راهبردی زنان، د 22 ، ش 88 .
    • اصفهانى، محمدحسین، (1429 ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایه، ج سوم، بیروت: موسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
    • موسوی خمینی، سید روح­الله، (1389). صحیفه نور، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    • آملی، میرزامحمدتقی، (1380 ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، تهران: مولف.
    • ایزدی فرد، علی‌اکبر و حسین کاویار، (1391). «واکاوی ادله ناظر بر مرجعیت زنان در فقه امامیه»، راهبرد، س 21، ش 65.
    • پزشگی، محمد، (1387). صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • پوراسماعیلی، علیرضا و علیرضا صادقی، (1393). «نقد نظریه ممنوعیت قضاوت زنان از منظر فلسفه فقه»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، س 10، ش 36.
    • تشکری، زهرا، (1381). زن در نگاه روشنفکران، قم: طه.
    • جناتی، محمدابراهیم، (1380). روش‌های کلی استنباط در فقه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
    • جهانگیری، محسن، (1385). بررسی تمایز‌های فقهی زن و مرد، قم: بوستان کتاب.
    • جوادی‌آملی، عبدالله، (1388). زن در آینه جلال و جمال، قم: اسراء.
    • حرعاملی، محمد، (1409 ق). وسائل الشیعة، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
    • حلی، جمال‌الدین، (1407 ق). المهذب البارع، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • حلّى، مقداد بن عبداللّه، (1424 ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، ج دوم، قم: انتشارات مرتضوى.
    • خامنه‌ای، محمد، (1385). فلسفه زن بودن، تهران: بیاد حکمت اسلامی صدرا.
    • خویى، ابوالقاسم، (1417 ق). محاضرات فی أصول الفقه، ج سوم، قم: طبع دارالهادى.
    • زمخشرى، محمود، (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج یکم، بیروت: دارالکتاب العربی.
    • سبحانی، جعفر، استنباط الاحکام، قم: بی‌نا، بی­تا.
    • سبحانی، محمدتقی، (1382). الگوی جامع شخصیت زن مسلمان، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زن.
    • شفیعی سروستانی، ابراهیم، (1379). جریان شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران، قم: طه.
    • سروش ‌محلاتی، محمد، (1379). «امکان تغییر حکم شرعی»، حریم امام، 7، ش 333.
    • شالچی، مجید، (1388). حقوق زن، تهران: آرون.
    • شجریان، مهدی، (1396). «اصول روش تفسیری آیت الله جوادی آملی»، معارج، 3، ش 1.
    • ــــــــ (1397).«بررسی گستره شریعت از منظر دیدگاه های رایج در مصالح و مفاسد واقعیه»، آیین حکمت، 10، ش 35.
    • ــــــــ (1395).«نگرشی نوین در تبیین ضرورت عقلی عمل‌به دستوارت شرعی»، عقل و دین، 8، ش15.
    • ــــــــ (1399 الف). «بررسی رویکردهای رایج در مفهوم عدالت جنسیتی»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، س 7، ش 12.
    • ــــــــ (1399 ب). «راه حلی برای چالش مفهوم شناسی عدالت»، حکمت اسلامی، س 7، ش 3.
    • جبعی العاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)، (1413 ق). مسالک الأفهام، قم: موسسه المعارف الاسلامیه.
    • انصاری، سید مرتضی، (1416 ق). فرائد الاصول، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    • صادقی تهرانی، محمد، (1378). توضیح المسائل نوین، تهران: امید فردا.
    • ــــــــ (1386). حقوق بانوان در اسلام، تهران: امید فردا.
    • ــــــــ (1383). فقه گویا، قم: جامعه علوم القرآن.
    • صانعی، یوسف، (1384). برابری دیه، قم: فقه الثقلین.
    • ــــــــ (1383). برابری قصاص، قم: فقه الثقلین.
    • ــــــــ (1397). رویکردی به حقوق زنان، قم: فقه الثقلین.
    • ــــــــ (1388). شهادت زن در اسلام، قم: فقه الثقلین.
    • ضیایی‌فر، سعید، (1392). «بهره‌گیری از شئون معصوم در استنباط احکام فقهی زنان»، کاوشی نو در فقه، س 20، ش 3.
    • ــــــــ (1393). فلسفه علم فقه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • طبرسى، فضل‌بن‌حسن، (1372 ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج سوم، چ سوم، تهران: ناصر خسرو.
    • ــــــــ (1412 ق). تفسیر جوامع الجامع، ج یکم، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
    • طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    • عبادی، شیرین، (1373). تاریخچه و اسناد حقوق بشر در ایران، تهران: روشنگران.
    • عترت‌دوست، محمد و سیدمحمدجواد وزیری‌فرد، (1392). «بررسی ادله فقهی مخالفان ولایت سیاسی زنان در فقه شیعه»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، س9، ش33.
    • علاسوند، فریبا، (1380). «فقه زنان و کنواسیون منع تبعیض در نگاهی گذرا»، مجموعه مقالات: دفاع از حقوق زنان، قم: طه.
    • علی‌اکبریان، حسنعلی، (1386). قاعده عدالت در فقه امامیه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • ــــــــ (1395). «نقش عدالت در قانون‌گذاری در حکومت اسلامی»، کاوشی نو در فقه، س 23، ش 1.
    • علیدوست، ابوالقاسم و عشایری‌منفرد، محمد، (1390). «بازپژوهی خروج از منزل بدون اذن شوهر»، مطالعات راهبردی زنان، س 13، ش 51.
    • علیدوست، ابوالقاسم، (1391). فقه و عقل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • فنایی، ابوالقاسم، (1394). اخلاق دین‌شناسی، تهران: نگاه معاصر.
    • ــــــــ (1395). دین در ترازوی اخلاق، تهران: صراط.
    • قابل، احمد، (1391 الف). شریعت عقلانی:

    (www.ghabel.net)

    • ــــــــ (1391 ب). مبانی شریعت:

     (www.kadivar.com)

    • کاتوزیان، ناصر، (1377). «ارزش سنت و جذبه عدالت در توارث همسران»، نقد و نظر، س 5، ش 1.
    • کار، مهرانگیز، (1376). حقوق سیاسی زنان ایران، تهران: روشنگران.
    • کاشف الغطاء، (1359 ق). تحریرالمجله، نجف: المکتبه المرتضویه.
    • کاظم‎زاده، علی، (1386). تفاوت حقوقی زن و مرد، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    • کدیور، محسن، (1390). بازخوانی حقوق زنان در اسلام:
    • ــــــــ (1385 الف). بازخوانی نظریه علمای ابرار:
    • ــــــــ (1385 ب). تأملی در منابع اعتقادی:
    • ــــــــ (1396). تحول در نگرش سیاسی و دینی به حجاب:
    • ــــــــ (1395 الف). حکم شرعی حجاب:
    • ــــــــ (1395 ب). علمای ابرار:

     (www.kadivar.com)

    • ــــــــ (1388). حق‌الناس، تهران: کبیر.
    • کرکی، نورالدین علی، (1414 ق). جامع المقاصد، قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام.
    • کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مجتهدشبستری، محمد، (1379). نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: طرح‌نو.
    • محقق نائینی، محمدحسین، أجود التقریرات، قم: مطبعه العرفان، بی­تا.
    • محمدی اصل، عباس، (1386). جنسیت و دیدگاه‌های نئوفمینیستی، تهران: صدف.
    • علی‌محمدی، حامد و آمنه‌سادات حسینی، (1392). «تفاوت شهادت زن و مرد در فقه و حقوق»، مطالعات راهبردی زنان، س 5، ش 60.
    • مرتضوی، محمد، (1387). حقوق اجتماعی و سیاسی در اسلام، مشهد: یوسف فاطمه.
    • مطهری، مرتضی، (1388). عدل الهی (مجموعه آثار ج 1)، تهران: صدرا.
    • مظفر، محمدرضا، (1430 ق). اصول الفقه، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    • مهرپور، حسین، (1379). مباحثی از حقوق زن، تهران: اطلاعات.
    • مهریزی، مهدی، (1384). «رویکردهای مذهبی در تاریخ معاصر ایران به زن»، آیینه پژوهش، ش 91.
    • ــــــــ (1382). شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی فرهنگی.
    • ــــــــ (2008 م). «فقه المراه: اشکالیاته و تحدیاته»، در مجموعه مقالات: فقه المراه، بیروت: مرکز الحضاره لتنیه الفکر الاسلامی.
    • نجفی، محمدحسن، (1404 ق). جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
    • هدایت‌نیا، فرج‌الله، (1396).«تأملی بر نظریه خانه‌نشینی زن در فقه اسلامی»، مطالعات راهبردی زنان، د 19، ش 78.