مبانی فقهی مسئولیت حکومت در برابر زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قم،

2 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق دانشگاه ‌قم

چکیده

نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان شاکله­ی اصلی و زمینه­ساز تحقق تمدن اسلامی؛ ناگزیر از توجه نظام­مند به تمام مختصات حکومت اسلامی است؛ بخشی از این مختصات مربوط به حل مسائل و مشکلات افراد نیازمند و توجه ویژه به زنان بی­سرپرست و بدسرپرست است. نظر به اهمیت نقش زنان در خانواده و جامعه، حمایت از این گروه، ضروری و اجتناب­ناپذیر به­نظر می­رسد، اما سؤال اینجاست که مبانی فقهی مسئولیت حکومت در قبال این گروه از زنان چیست؟ پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی–تحلیلی و با استناد به ادله­ی عام و خاص فقهی، به دنبال کشف شیوه­ی مواجهه با این پیامد اجتماعی از حیث انسانی و فقهی است و از سوی دیگر به دنبال شناخت مسیرهایی است که حکوت اسلامی در قبال این پدیده­ی اجتماعی پیشنهاد داده است. نگاه حکومت اسلامی از لحاظ فقهی به این زنان حاکی از نوعی باورداشت ویژه از کیفیت نقش آنهاست. این نوشتار در پایان امر با توجه به مبانی مورد نظر، لزوم بازنگری در قوانین جمهوری اسلامی ایران را اثبات و پیشنهاداتی را در این باره مطرح می­کند.

کلیدواژه‌ها


×     قرآن.
×     نهج البلاغه.
×     ابن ابی جمهور، محمد­بن زین­الدین، 1410. الأقطاب الفقهیّه علی مذهب الإمامیه، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
×     ابن اثیر، مـبارک بن محـمد جزری، 1364. النـهایة فی غریب الحدیـث و الاثر، قم: اسماعیلیة.
×     حلی، ابن ادریس، محمدبن منصوربن احمد‌، 1410. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
×     اردبیلی، احمد­بن محمد‌،1403. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×     آشتیانی، محمد­حسن­بن جعفر، 1438. القضاء، تهران: رنگین.
×     بحرانى آل عصفور ، یوسف­بن احمد­بن ابراهیم، 1405. ‌الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهره، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
×     جوادی آملی، عبدالله، 1368. ولایت فقیه، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
×     جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1381. ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
×     جوهرى، اسماعیل بن حماد، 1376. الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین.
×     حسینى شیرازى، سید محمد. إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران: اعلمی، بى­تا.
×     حر عاملی، محمد بن حسن، 1409ه.ق. وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
×     حلی، حسن­بن یوسف­بن علی­بن مطهر اسدی، 1418. قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
×     ------------------ 1387. إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌، قم: اسماعیلیان. 
×     خمینی، سیدروح الله، 1421. التحریر الوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
×     خویی، ابوالقاسم، 1417. مصباح الفقاهه (المکاسب)، قم: انصاریان.
×     سبزواری،محمد باقر­بن محمد مؤمن‌، 1423. کفایة الأحکام‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
×     طوسى، ابو جعفر، محمد­بن حسن، 1414. الأمالی، قم: دار الثقافه.
×     ------------------ 1387. المبسوط فی فقه الإمامیه، تهران: مکتبه المرتضویه.
×     عاملى، زین­الدین­بن على، 1410. الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: دارالتفسیر.
×     ------------------ 1413.مسالک الأفهام فی شرح قواعد الأحکام، قم: مؤسسه معارف الإسلامیه.
×     عمید زنجانی، عباسعلی، 1391. قواعد فقه بخش حقوق خصوصی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها.
×     عمیدى، عمید­الدین­بن محمد اعرج حسینى‌، 1416. کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
×     فاضل هندی، محمد­بن حسن اصفهانی، 1416.کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
×     قاسمی، محمّد علی، 1384. فقیهان امامی و عرصه‌های ولایت فقیه(از قرن چهارم تا سیزدهم هـ. ق)، مشهد: دانشگاه علوم انسانی رضوی.
×     قلعه­جی، محمد رواس، 1421. الموسوعة الفقهیه المیسره، بیروت: دارالنفائس.
×     کاشانی، حبیب­الله­بن­علی مد. تسهیل المسالک الی مدارک فی دروس القواعد الفقهیه، قم: المطبعه العلمیه، بی­تا.
×     کلینی، محمدبن یعقوب. الکافی، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، بی تا.
×     کیدرى، محمد­بن حسین‌ (قطب الدین)، 1416. إصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام‌.
×     محقق داماد، مصطفی، 1381. بررسی فقهی خانواده نکاح و انحلال آن، تهران: علوم اسلامی.
×     مکارم شیرازی، ناصر، 1382. کتاب النکاح، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع).
×     موسوی خلخالی، محمّد مهدی،1380. حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین
×     موسوی خمینی، روح الله موسوی،1421 ه.ق، تحریرالوسیله، قم: دارالعلم
×     نجفى، محمد حسن، 1404. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
×      نوایی، علی اکبر،1381. « چرایی نیاز بشر به دین»، اندیشه حوزه، ش 35 و 36، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
×     یزدی، محمدکاظم، 1409. العروة الوثقی، بیروت: المؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
×     یزدی، محمدکاظم­بن عبدالعظیم، 1384. مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، تهران: مؤلف.
×  Mc Gowan, L. 1990. The determinat and conseauences of female-headed households. Population council and international center for Research on women.
× Buvinic, Youssef & Elm, Spring 1978. Journal of Comparative Family Studies ,Vol. 30, No. 2 .