نقش فرعی مهریه در ماهیت نکاح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

عقد معاوضی، توافقی است که موضوع تعهد آن جنبه ی مالی داشته و بین تعهدات دو طرف حالت تقابل وجود دارد. در مقابل، عقد غیرمعاوضی عقدی است که در آن مبادله وجود ندارد. از این رو، احکام مبتنی بر تقابل در این عقود مطرح نمی شود. مهریه یکی از مهم ترین اجزای عقد نکاح است که بعد مالی آن و برخی احکام عقود معاوضی حاکم بر آن به خصوص حق حبس زوجه سؤالاتی را حول ماهیت معاوضی یا غیرمعاوضی نکاح مطرح کرده است. این تحقیق در نظر دارد به شیوه ی توصیفی و تحلیلی جایگاه مهریه در نکاح و آثار آن را بررسی کرده و بدین ترتیب اعتبار فقهی و حقوقی رأی دیوان عالی را ارزیابی کند. به اجمال می توان گفت، هر چند مهریه جنبه ی مالی دارد، ولی با توجه به سایر احکام، مهریه، ماهیت عقد نکاح را از عقد غیرمعاوضی به عقد معاوضی تبدیل نمی کند.

کلیدواژه‌ها


×      ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم 1414 هـ ق. لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع – دار صادر.
×      اراکی، محمد علی 1419 هـ ق. کتاب نکاح، قم، نور نگار.
×      اسکافی، ابن جنید محمد بن احمد کاتب بغدادی 1416 هـ. ق. مجموعه فتاوی ابن جنید، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×      امامی خوانساری، محمد: بی تا. الحاشیة الثانیة علی المکاسب، بی جا.
×      انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین 1415هـ ق. کتاب النکاح، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
×      آراد، علی1341. مهر، تاریخچه، ماهیت و احکام آن، تهران، مصطفوی.
×      آشتیانی، میرزا محمد حسن بن جعفر 1425 هـ ق. کتاب النکاح، قم، زهیر.
×      باقری، احمد 1384. فقه مدنی (عقود تملیکی بیع- اجاره)، تهران، سمت.
×      بحرانی، آل عصفور یوسف بن احمد بن ابراهیم 1405 هـ ق. الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
×      بصری بحرانی، زین الدین محمد امین 1413 هـ ق. کلمة التقوی، قم، سید جواد مداعی.
×      تجلیل تبریزی، ابوطالب 1412هـ ق. التعلیقة الإستدلالیة علی تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
×      ترحینی عاملی، سید محمد حسین 1427 هـ ق. الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، دار الفقه للطباعة و النشر.
×      الجزیری، عبد االرحمن 1419 هـ ق. الفقه علی مذاهب لأربعه، بیروت، دارالثقلین.
×      جعفری لنگرودی، محمد جعفر 1386. مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.
×      حسینی روحانی قمی، سید صادق 1412 هـ ق. فقه الصادق علیه السلام، قم، دارالکتاب، مدرسه امام صادق علیه السلام.
×      حلی (ابن ادریس)، محمد بن منصور بن احمد 1410 هـ ق. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین و حوزه علمیه قم.
×      حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی 1421 هـ ق. تلخیض المرام فی معرفة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزة علمیة قم.
×      ــــــــــــــــ 1413 هـ ق. رساله فی­المهر، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
×      حلی (محقق)، نجم الدین جعفر بن حسن 1412 هـ ق. نکت النهایة النهایة و نکتها، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
×      ــــــــــــــــ 1408 هـ ق. شرائع الإسلام فی مسالک الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان.
×      حلی، حسن 1415 هـ ق.  بحوث فقهیة، قم، المنار.
×      خوانساری، سید احمد بن یوسف 1405 هـ ق. جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، اسماعیلیان.
×      رحیمی اصفهانی، عباسعلی 1384. مجموعه قانون مدنی، تهران، معاونت پژوهش تدوین و تنقیح قوانین و مقررات.
×      زمخشری، ابوالقاسم محمد بن عمر 1417 هـ ق. الفائق فی غریب الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیة.
×      سبزواری، سید عبد الأعلی 1413 هـ ق. مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، المنار.
×      شبیری زنجانی، سید موسی 1419. کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز.
×      صفایی، سید حسین و اسدالله امامی1370. حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران.
×      طرابلسی، ابن براج قاضی عبد العزیز 1406 هـ ق. المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین و حوزة علمیة قم.
×      طریحی، فخر الدین 1416 هـ ق. مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
×      طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن 1387هـ ق. المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
×      ــــــــــــــــ 1407 هـ ق. تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
×      ــــــــــــــــ 1390 هـ ق. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
×      عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی بن احمد 1410 هـ ق. الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری.
×      عمانی، حسن بن علی بن ابی عقیل حذاء 1413 هـ ق. حیاة ابن أبی عقیل و فقهه، قم، مرکز معجم فقهی.
×      عمید زنجانی، عباسعلی 1386.  قواعد فقه (بخش حقوق خصوصی)، تهران، سمت.
×      فاضل لنکرانی، محمد 1421 هـ ق، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الویلة النکاح، قم، مرکز فقهی ائمة اطهار علیهم السلام.
×      فاضل هندی اصفهانی، محمد بن حسن 1416 هـ ق. کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم.
×      فراهیدی، خلیل بن احمد 1410 هـ ق، العین، قم، الهجرة.
×      فرطوسی حویزی، حسین 1416 هـ ق. التوضیح النافع فی شرح ترددات صاحب الشرائع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
×      فیروز آبادی شیرازی، محمد بن یعقوب. القاموس المحیط، لوح فشردة المعجم الفقهی نسخه­ی سوم.
×      فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی. مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانة آیة الله مرعشی نجفی.
×      قیوم زاده، محمود 1389. «بررسی ماهیت حق حبس در نکاح و چگونگی استیفای آن»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش1، (بهار- تابستان 1389).
×      کاتوزیان، ناصر 1375. دوره­ی مقدماتی حقوق مدنی خانواده، تهران، یلدا.
×      ---------- 1378. قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، تهران، دادگستر.
×      کیدری، قطب الدین محمد بن حسین 1416 هـ ق. إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسة امام صادق علیه السلام.
×      گرجی، ابوالقاسم و جمعی از نویسندگان 1384. مطالعه تطبیقی حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران.
×      محقق داماد، سید مصطفی و جمعی از نویسندگان 1379. حقوق قراردادها در فقه امامیه، تهران، سمت.
×      محقق داماد، سید مصطفی1382 بررسی فقهی حقوق خانواده، مرکز نشر علوم اسلامی.
×      مدرسی یزدی، محمد 1415 هـ ق. فقه القرآن، قم، اسماعیلیان.
×      مغنیه، محمد جواد 1421 هـ ق فقه الإمام الصادق علیه السلام، قم، انصاریان.
×      مفید بغدادی، محمد بن محمد بن نعمان عکبری 1413 هـ ق. المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
×      ــــــــــــــ 1413 هـ ق. مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تهران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
×      مکارم شیرازی، ناصر 1424 هـ ق. کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام.
×      مهریزی، مهدی 1386. شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
×      موسوی (شریف مرتضی)، علی بن حسین 1415 هـ ق. الإنتصار فی انفرادات الإمامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
×      موسوی خویی، شهید سید محمد تقی 1414 هـ ق. الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود، بیروت، دار المورخ العربی.
×      ــــــــــــــــ 1417 هـ ق. المسائل الناصریات، تهران، رابطه  الثقافه و العلاقات الاسلامیه.
×      مومن قمی سبزواری، علی 1421 هـ ق. جامع الخلاف و الوفاق، قم، زمینه سازان ظهور امام عصر علیه السلام.
×      نجفی، کاشف الغطاء حسن بن جعفر بن خضر 1422 هـ ق.  انوار الفقاهه، نجف، کاشف الغطاء.
×      وجدانی فخر، قدرت الله 1416هـ ق. الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه، قم، سماء قلم.