تحلیل چالش های طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه های توسعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مطالعات و تحقیقات زنان – گرایش مطالعات نظری جنسیت، دانشکده زن و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران

چکیده

در قوانین برنامه­ های چهارم، پنجم و ششم توسعه تدوین طرحی برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار مطرح‌شده، اما تاکنون و با پایان یافتن دوره­ ی اجرای قانون برنامه­ ی ششم توسعه، این طرح به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه ­ی موانع و چالش­ های تدوین طرح با رویکرد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار از نگاه صاحب­ نظران است؛ برای نیل به این هدف با اتخاذ رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا، با 10 نفر از کارشناسان و صاحب­نظران حوزه مربوطه شامل نمایندگان مجلس، مسئولان، پژوهشگران و کارشناسان دستگاه­ های حمایتی مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. یافته های مطالعه نشان می‌دهد چالش­ های رویکردی و سازمانی عمده­ترین موانع در فرآیند تدوین این طرح بوده است. ازاین‌رو، مهم ­ترین راهبردهای سیاستی با توجه به نقش عاملیت و کنشگری زنان سرپرست خانوار، مصداق یابی و تعریف جامع از توانمندسازی زنان سرپرست خانوار است. بدین لحاظ رفع موانع و کاستی­ های ساختاری و تبیین شاخص ­های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و تعیین معیارهایی برای تحقق این هدف ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • پیت، ریچارد و الین هارت ویک، (1389). نظریه­های توسعه، ترجمه­ی مصطفی ازکیا و دیگران، تهران: لویه.
  • تاج مزینانی، علی‌اکبر ‌و راحله کاردوانی، (1395). «بررسی رویکرد کلان سیاست­گذاری اجتماعی ایران در حوزه­ی مادری»، مطالعات جنسیت و خانواده، د ۴، ش ۱.
  • جمشیدی، معصومه و حسین مهدی زاده، (1398). «طراحی الگوی توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در استان ایلام»،‌ پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی،‌ د 12، ‌ش 2.
  • حسن­پور، اکبر و سید امیررضا ابطحی، (۱۴۰۰). «شناسایی و اولویت­بندی راه­های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، رفاه اجتماعی، سال بیست و یکم، ش ۸۰.
  • راغفر،‌ حسین و مهدی‌ سلیمانی، (1395). «توانمندسازی و فقرزدایی از زنان مطلقه و همسر فوت‌شده در شهرستان سلسله»،‌ زن در توسعه و سیاست، د 14، ش 1.
  • ربیعی، فاطمه، صفیه میرزایی و معصومه محمدی، (1390). بررسی ویژگی­های زنان سرپرست خانوار در ایران، پژوهشکده­ی آمار، مرکز آمار ایران و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد.
  • رزمجو، معصومه و آمنه فیروزآبادی، (1399). «بررسی رابطه بین عوامل اجتماعی و توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار»،‌ مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری،‌ ش 4.
  • رضایی، زهرا، (1388). «توانمندسازی زنان در فرآیند توسعه»، پژوهشنامه زنان و توسعه، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
  • زارع،‌ رضا و محمد صفری دشتکی، (1398). «طراحی و تبیین مدل پارادایمی کارآفرینی اجتماعی با رویکرد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»،‌ زن در توسعه و سیاست، د 17، ش 1.
  • زارعان،‌ منصوره، معصومه زارعی و عطیه هنردوست، (1397). «توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر برنامه­های چهارم،‌ پنجم و ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران»،‌ زن در توسعه و سیاست،‌ د 16،‌ ش 2.
  • شادی طلب، ژاله و پریسا نخعی، (1394). «نسل جدیدی از زنان سرپرست خانوار»، مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی زنان در ایران، تهران: نشر نی.
  • شکاری آلانق، رقیه، (1384). مطالعه وضعیت رفاهی زنان سرپرست خانوار (مورد شهر تهران 1384)؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی عبدالرضا رکن­الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس.
  • شکوری، ‌علی، مریم رفعت جاه و معصومه جعفری، (1386). «مؤلفه­های توانمندی زنان و تبیین عوامل مؤثر بر آن‌ها»، ‌پژوهش زنان، د 5، ش 1.
  • شکوری، علی، (1387). «سیاست­های حمایتی و توانمندسازی زنان»، مجله­ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش 16.
  • شیرزادی، رضا و سپیده شوزنی شیروانی، (1391). «ملاحظات جنسیتی در برنامه­های پنج‌ساله توسعه ایران»، ‌فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، د 8، ‌ش 21.
  • فیروزآبادی، سید احمد و شکوه دیباجی فروشانی، (1396). «نقد سیاست اجتماعی در باب زنان سرپرست خانوار در ایران»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، د 8، ش 2.
  • کرد زنگنه، ‌منوچهر، یوسف امینی و رستم کرد زنگنه، (1396). «بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی شوشتر (با تأکید بر سیاست­های اجتماعی موجود)»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر،‌ د 11، ‌ش 2.
  • کرمانی، مهدی، محمد مظلوم خراسانی و حسین بهروان، (1394). «توانمندسازی مبتنی بر کارآفرینی اجتماعی: ارائه یک نظریه زمینه­ای»،‌ علوم اجتماعی،‌ د 12، ش 2.
  • مامسن، جنت هنشل، (1387). جنسیت و توسعه، ترجمه­ی زهره فنی، تهران: دانشگاه تهران.
  • محمد پور، احمد، (1390). روش تحقیق کیفی، تهران: جامعه­شناسان.
  • محمدی، زهرا، (1385). زنان سرپرست خانوار، تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
  • مدنی، سعید، (1381). گزارش «کارشناسی درباره طرح: توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، چاپ‌شده در مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی (به شماره مسلسل: 6802).
  • موسوی، مرضیه و فاطمه روانخواه، (1395). «واکاوی رابطه­ی انواع نظام­های رفاهی با توانمندسازی اقتصادی زنان»،‌ مطالعات اجتماعی و روان‌شناختی زنان، د 14، ش 1 (پیاپی 46).
  • موزر، کارولین، (1376). «برنامه­ریزی بر حسب جنسیت در جهان سوم؛ شناخت احتیاجات عملی و استراتژیک جنسیت»، نقش زنان در توسعه، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • لانگه، سارا، (1376). «معیارهایی برای تواناسازی زنان؛ شیوه­ی پیشنهادی یونیسف»، نقش زنان در توسعه، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • نفریه، محمد، (1393). گزارش اجرای طرح تعیین سطوح توانمندی سرپرستان خانوار در سطح کشور، معاونت امور اجتماعی، دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی.
  • نقیبی، سید ابوالقاسم و مهدیه محمدتقی زاده، (1393). «بسترهای تقنینی و اجرایی تأمین اجتماعی زنان بی­سرپرست و بد سرپرست»، مطالعات راهبردی زنان، د 16، ش 64.
  • واعظی،فهیمه، رضا اسماعیلی و اصغر محمدی،(1400).« واکاوی تجارب زیسته­ی زنان سرپرست خانوار در مواجهه با رفتارهای پرخطر (مطالعه­ی زنان سرپرست خانوار شهر کرمان)، مطالعات راهبردی زنان،د 24، ش 94.
  • سالنامه آماری، 1395:

.https://nnt.sci.org.ir/sites/apps/yearbook/year_book_doc/95-99-03

  • Buvinic, M (1983). Women and Poverty in the Third World, Johns Hopkins University Press, Baltimore.
  • Chant, S (1997). "Women-headed Households: Poorest f the Poor? Perspectives from Mexico, Costa Rica and the Philippines", IDS Bulletin Vol 28, No 3.
  • Chant, S (2003). "Femal Household Heahship and the Feminisation of Poverty: Facts, Fictions and Fprward Strateies", Issue 9, Gender Institute, London School of Economics.
  • Elo, S & Kyngas, H (2008), "The qualitative content analysis process", Journal of Adv. Nurs, No. 62.
  • Glossary of Terms & Concepts (2017). UNICEF Regional Office for South Asia November.
  • Johansson Wennerholm, C (2002). The"Feminisation of Poverty"The use of a concept, SWEDISH INTERNATIONAL DEVELOPMENT COOPERATION AGENCY.
  • Malhatra, A, Sidniy R, & Carol B (2002). Measuring Womens Empowerment as a Variable in International Development, Background Paper Prepared for the Worldbank Workshop on Poverty and Gender, New Perspectives.
  • Moser, C (1993). Gender Planning and Development: Theory, Practice and Training; New York: Routledge.
  • Moser, C & Tornqvist, A & Van B (1999). Mainstreaming Gender and Development in the World Bank(progress and recommendations). World Bank. Washington
  • Moser, C (2014). Gender planning and development: Revisiting, deconstructing and reflecting; DPD60 Working Paper Series: Reflection, NO.165/60.
  • Owusu, J &Nketiah, E (2014). An Individual Level Test of the “Feminization of Poverty, Hypothesis, Evidence from Ghana, Department of Economics University of Ghana Department of Economics, University of Ghana, SAGE Publications.
  • Razavi, C (1997). “Fitthng Gender into Development Institution's”. World Development 25 (7).
  • Razavi Sh & Hassim Sh (2006) Gender and Social Policy in a Global Context.
  • Tinker, I.(1990) (ed.) Persistent Inequalities, Oxford University Press, Oxford.
  • Williams, S. (1999). The Gender Training Manual, UK and Ireland: Oxfam
  • Young, K (1993). Planning Development with Women: Making a World of Difference, London: Macmillan.
  • Young, K (1997). "Gender and Development", in Nalini Visvanathan et. al. (eds.).