تفاوت‌ها و شباهت‌های مرد و زن از منظر ابن عربی(مطالعه انتقادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از پیامدهای تحولات اجتماعی قرن اخیر، توجه به حقوق زنان و منزلت فردی و اجتماعی آنان به ویژه در مکاتب معنویت گراست. از میان اندیشمندان اسلامی، ابن عربی از منظری عرفانی _ ذوقی به توصیف جایگاه زن و بیان اشتراکات و افتراقات او با مرد پرداخته است. پرسش اصلی نوشتار حاضر آن است که وجوه اشتراک و افتراق زن با مرد در هستی شناسی عرفانی ابن عربی کدامند و چه نقدهایی به این وجوه وارد است؟ نگارنده در روی آوردی تحلیلی انتقادی به آرای ابن عربی، دیدگاه او را در دو بخش شباهت ها و تفاوت ها سامان داده است. رهاورد این تحقیق، اشتراک مرد و زن در اصل انسانیت؛ در اصل کمال و نیز در نیل به مقام قطبیت است. چه اینکه تفاوت آنها نیز در وجوهی چون: فرعیت زن نسبت به مرد در فرآیند خلقت؛ برتری مرد نسبت به زن از جهت عقلی و دینی؛ هویت فعلی مرد در کنار هویت انفعالی زن؛ کاملتر بودن شهود خداوند در زن؛ و اکملیت مرد نسبت به زن می باشد. تقریبا همه وجوه افتراقی مورد ادعای ابن عربی در خصوص مرد و زن قابل مناقشه بوده و به چالش کشیده شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • قرآن کریم.
  • ابن‌بابویه، محمدبن على، (1385).‏ علل الشرائع‏، قم:کتاب‌فروشی داورى.‏
  • ـــــــــــــــــــــــ.(1413 ق). من لا یحضره الفقیه‏، تصحیح: علی‌اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • ابن عربی، محی‌الدین، (1336 ق). عُقلة المستوفز، لیدن: مطبعة بریل‏.
  • ________________(بی‌تا). الفتوحات المکیة، بیروت؛ دار صادر.
  • ________________ (1421 ق). مجموعه رسایل ابن عربى‏، بیروت: دار المحجة البیضاء.
  • ________________ ‏(1946 م). فصوص الحکم،‏ قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
  • اسفندیاری، محمود رضا وسیمین مولایی بیرگانی، (1396). «زن و زیبایی ازنظر ابن عربی»، فلسفه، س 45، ش 1.
  • امینی نژاد، علی، (1391).«مسئله زن و زناشویی در عرفان اسلام»، مطالعات معنوی، ش 6.
  • بخاری، محمدبن اسماعیل، (1410 ق). صحیح البخاری، مصر: جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة.
  • بستان، حسین، (1396). اسلام و تفاوت‌های جنسیتی، تهران: دفتر امور بانوان وزارت کشور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • جامی، عبدالرحمن، (1383). اشعه اللمعات، تحقیق هادی رستگار مقدم گوهری، قم: بوستان کتاب.
  • جوادی آملی، عبدالله، (1386). زن در آیینه جلال و جمال، تحقیق محمود لطیفی، قم: اسراء.
  • جهانگیری، محسن، (1381). «مقام زن در عرفان ابن عربی در حدود شریعت»، فلسفه، ش 4 و 5.
  • حسن‌زاده آملی، حسن، (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت ارشاد اسلامی‏.
  • زارعی، محمد، (1398). انقلاب جنسی و نهضت خود مهارگری در غرب، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • شجریان،مهدی،(1400).« عدالت جنسیتی و گفتمان تغییر در احکام فقهی زنان»، مطالعات راهبردی زنان، د 23، ش 91.
  • طباطبایی، محمدحسین، (الف). بدایة الحکمة، قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین،بی­تا.
  • __________________ (1371). المیزان فی تفسیر القرآن‏، قم: اسماعیلیان.
  • کلینی، محمدبن یعقوب، (1407 ق). الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  • فراهیدی، خلیل،‌ (1414 ق). العین، قـم: النشر الاسلامی.
  • فناری، محمدبن حمزه.(1374). مصباح الانس، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
  • قیصری، داوود، (1375). شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی‏.
  • مسلم­بن الحجاج، أبو الحسن، (1412 ق). صحیح مسلم، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، مصر: دارالحدیث.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار