فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کُردِ شهر مهاباد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جمعیت شناسی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا

2 کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی

چکیده

در طول چند دهه ی گذشته، تغییرات جمعیّت شناختی گسترده ای در جامعه ی ایران رخ داده و باروری کاهش بی سابقه ای داشته است، به طوری که امروزه میزان باروری در بیشتر مناطق کشور کمتر از سطح لازم برای جایگزینی نسل هاست. بی تردید، هرگونه برنامه ریزی و اقدام عملی برای جلوگیری از کاهش بیشتر باروری در میان خانواده ها، مستلزم بررسی تمایلات فرزندآوری زنان و عوامل و تعیین کننده های آن در مناطق مختلف ایران است. هدف از این مقاله بررسی تمایلات فرزندآوری زنان کُرد همسردار ساکن شهر مهاباد است. داده ها با استفاده از پیمایش انجام شده در میان 700 خانوار نمونه ی شهر مهاباد در فروردین ماه 1391 گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد که 61/4 درصد زنان قصد بر توقفّ فرزندآوری دارند. بررسی تمایلات فرزندآوری زنان بر حسب شمار فرزندان در حال حاضر زنده ی آنها گویای آن است که 39/3 درصد زنان بدون فرزند یا با یک فرزند، 77/7 درصد زنان صاحب دو تا سه فرزند و 86 درصد زنان صاحب بیش از سه فرزند تمایل ندارند که فرزند دیگری داشته باشند. تحلیل های دو متغیرّه نشان داد که تفاوت معنی داری بر حسب تمایلات فرزندآوری در میان زنان با ویژگی های اقتصادی  اجتماعی، جمعیتّی و فرهنگی متفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل چند متغیّره حاکی است که مشخّصه های فرهنگی به تنهایی نمی توانند نقش تعیین کننده ای در پیش بینی احتمال تمایل نداشتن به فرزندآوری داشته باشند. در واقع، ترکیبی از مشخّصه های فرهنگی، اقتصادی  اجتماعی و جمعیتّی تبیین بهتری از تمایلات فرزندآوری زنان به دست می دهد. بر اساس این یافته ها باید گفت که در سیاست گذاری های جمعیّتی جدید، سیاست های تشویقی برای افزایش موالید عمدتاً بایستی معطوف و متمرکز بر زنان ازدواج کرده ی بی فرزند یا صاحب یک فرزند باشد.

کلیدواژه‌ها


  • ×   سرایی، حسن. «تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیّتی ایران»، نامه‌ی انجمن جمعیّت‌شناسی ایران، سال 1، ش 2، 1385.

    ×   حسینی، حاتم 1390. جمعیّت‌شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.

    ×   حسینی، حاتم. قومیّت و باروری: تبیین رفتارهای باروری زنان کُرد و تُرک شهرستان ارومیه، (رساله‌ی دکتری جمعیّت‌شناسی، گروه جمعیّت‌شناسی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه تهران)، 1387.

    ×   حسینی، حاتم و محمّدجلال عبّاسی شوازی. «تغییرات اندیشه‌ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کُرد و تُرک»، پژوهش زنان، دوره‌ی 7، ش 2، 1388.

    ×   زنجانی، حبیب­الله. «جمعیّت و چون و چراهای آن»، ماهنامه­ی اقتصاد ایران، سال 13، ش 143، 1389.

    ×   عبّاسی شوازی، محمّدجلال و عبّاس عسکری ندوشن. «تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران»، نامه‌ی علوم اجتماعی، ش 25، 1384.

    ×   عبّاسی شوازی، محمد جلال و حاتم حسینی. تفاوت­های باروری قومیّت­های تُرک و کُرد در ایران: مطالعه­ی موردی استان آذربایجان‌غربی، (طرح پژوهشی مؤسّسه­ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، دانشکده­ی علوم اجتماعی)، 1387.

    ×   عبّاسی شوازی، محمد جلال و حاتم حسینی. «قومیّت و باروری: آزمون فرضیه‌های رقیب برای تبیین تفاوت‌های قومی باروری در شهرستان ارومیه»، نامه‌ی انجمن جمعیّت‌شناسی ایران، ش 4، 1386.

    ×   عبّاسی شوازی، محمّدجلال، میمنت حسینی چاووشی، پیتر مک‌دونالد و بهرام دلاور 1383. تحولات باروری در ایران: شواهدی از چهار استان منتخب، معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.

    ×   عرفانی، امیر. «زنگ خطر کاهش باروری در تهران به صدا درآمد»، سایت دموگرافی،‌(1392).

     

    • Abbasi-Shavazi, M.J., and P, McDonald. “National and Provincial-Level Fertility Trends in Iran 1972-2000”, Working Paper in Demography, No. 94, Demography and Sociology Program, Research School of Social Sciences, Australian National University, 2005.
    • Abbasi-Shavazi, M.J., and P, McDonald. “Fertility Decline in the Islamic Republic of Iran: 1972-2000”, Asian Population Studies, Vol 2, No.3, 2006.
    • Abbasi-Shavazi, M.J, and H, Hosseini 2008. Ethnic fertility differentials in Iran: trends and correlates, paper accepted for presentation in European Population Conference (EPC) 2008, Barcelona.
    • Addai, I., and F, Trovato (1999), “Structural Assimilation and Ethnic Fertility in Ghana”, Journal of Comparative Family Studies.
    • Bongaarts, J., and S.C, Watkins. “Social Interactions and Contemporary Fertility Transitions”, Population and Development Review, 22(4) 1996.
    • Chamie, J. (1981), Religion and Fertility: Arab Christian – Muslim Differentials, Cambridge: Cambridge University Press.
    • Cleland, J., and C Wilson. “Demand Theories of the Fertility Transition; An iconoclastic View”, Population Studies, 41, 1987.
    • Day, L.H. “Minority Group Status and Fertility: a More Detailed Test of the Hypothesis”, The Sociological Quarterly, 25, 1984.
    • Fischer, N.A and J.P. Marcum. “Ethnic integration, socioeconomic status and fertility among Mexican-Americans”, Social Science Quarterly 65(2), 1984.
    • Goldscheider, G. and P.R, Uhlenberg. “Minority Group Status and Fertility”, The American Journal of Sociology, 79, 1969.
    • Hammel, E.A. “A Theory of Culture for Demography”, Population and Development Review, 16)3), 1990.
    • Hosseini-Chavoshi, M., P, McDonald., and M.J, Abbasi-Shavazi. “Fertility and Contraceptive Use Dynamics in Iran and its Low Fertility Regions”, Australian Demographic and Social Research Institute (ADSRI), (College of Arts and Social Sciences, Working Paper No.1, Australian National University, Canberra), 2007.
    • Johnson, N.E. “Minority Group Status and the Fertility of Black Americans 1970: A New Look”, American Journal of Sociology 84(6), 1979.
    • Kollehlon, K.T. “Religious Affiliation and Fertility in Liberia”, Journal of Biosocial Science, 26(3), 1994.
    • Knodel, J., and E, Van de Walle. “Lessons from the Past: Policy Implication of Historical Fertility Studies”, Population and Development Review 5(2), 1979.
    • Lopez, D.E., and G, Sabagh. “Untangling Structural and Normative Aspects of the Minority Status Fertility Hypothesis”, American Journal of Sociology, 83(6), 1978.
    • Mcquillan, K. “When Dose Religion Influence Fertility?”, Population and Development Review, 30(1), 2004.
    • Nai Peng, T (2002), “Socioeconomic and Ethnic Fertility Differentials in Peninsular Malaysia”, Presented at the IUSSP Conference on Southeast Asia’s Population in Changing Asian Context, Bangkok.
    • Population Reference Bureau (2011), The 2011 World Population Data Sheet, New York. 
    • Poston JR, L Dudley, C.F, Chang and H, Dan “Fertility differences between majority and minority nationality groups in china”, Population Research and Policy Review, 25, 2006.
    • Ritchy, P.N. “The Effect of Minority Group Status on Fertility: An Re-examination of Concepts”, Population Studies, 29(2), 1975.
    • Robert, E., & J.R, Kennedy. “Minority Group Status and Fertility: the Irish”, American Sociological Review, 38(1), 1973.
    • Rosemary, S.C., Lioyd, H.R, and S Enda. “Puertorican Fertility: An Examination of Social Characteristics, Assimilation and Minority Status Variables”, Social Forces, 59(4), 1981.
    • Sly, D.F. “Minority Group Status and Fertility: An Extension of Goldscheider and Uhlenberg”, American Journal of Sociology, 76(3), 1970.
    • Spenshade, T.J, and Ye, W. “Differential fertility within an ethnic minority: The effect of "Trying Harder" among Chinese-American women”, Social Problem, 41(1), 1994.