unavailable
unavailable
تنافی های فقهی و حقوقی که در وضع، کشف و اجرای احکام و حقوق فردی و اجتماعی انسان ها (و از آن جمله حقوق زنان) بروز می کند از یک سنخ نیستند. گونه شناسی این تنافی ها سه نوع تنافی را نشان می دهد. اینکه هر یک از تنافی ها چه تفاوتی با دیگری دارد و سازوکار برون رفت از هر یک از آنها چیست پرسش مهمی است که این مقاله با تأکید بر یکی از این سه نوع تنافی (تزاحم امتثالی) به آن پرداخته و گسترده انگاری قلمرو قانون اهم و مهم را که مبتنی بر مصالح احکام است به چالش کشیده و در بخشی از تزاحم ها به جای قانون اهم و مهم سازوکار دیگری را برای برون رفت از تنافی ارائه کرده است. جایگاه شناسی قانون عدل و انصاف در تزاحم حقوق نیز مسئله ی دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
بر اساس فقه امامیه - با استناد به ادله نقلی - و با عنایت به قوانین موضوعه در این باره، ازدواج مجدّد زنی که از همسر اول خود فرزندانی دارد، موجب سلب حضانت وی از فرزندانش می شود، لذا زن برای از دست ندادن حضانت فرزندانش مجبور است خود را از تشکیل زندگی دوباره محروم کند. این وضعیت گاهی اوقات موجب اثرات جبران ناپذیر روانی، اجتماعی و اقتصادی در زن است. در صورتی که ازدواج مجدّد مردِ مطلّق صاحب فرزند موجب سلب حضانت از وی نمی شود. نوشتار حاضر با بررسی آثار فقهی و حقوقی در بحث حضانت بیان می کند، در حضانت اطفال باید از یک سو رعایت مصلحت طفل و از سوی دیگر شرایط حاکم بر زندگی زن و مرد مدنظر قرار گیرد. بنابراین نباید صرف ازدواج مادر جواز سقوط حضانت او شود. در پایان نیز پیشنهاداتی برای اصلاح قوانین مرتبط داده شده است.
خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی به شدت در جامعه ی بزرگ تر خویش تأثیر می گذارد. اهمیت خانواده به عنوان رکن کلیدی هر اجتماع سالم و لزوم تحکیم روابط زوجین ضرورت ارائه ی تمهیدات قانونی لازم را مطرح می کند. از آنجا که در صورت فروپاشی خانواده زنان خسارت و آسیب بیشتری را متحمل می شوند، لذا طرح و تدوین قوانین حمایتی بیشتر از سوی قانون گذار را می طلبد. بنابر این اصل در این جستار به تطبیق و بررسی میزان حمایت قانون گذار از زنان ازدواج کرده با «آیین نامه ی زناشویی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه غیر ایرانی» در رابطه با «قانون مدنی ایران» به منظور حمایت از خانواده و در راستای استحکام روابط زناشو یی پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان م یدهد قوانین حمایتی در فرض ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی بیشتر در قالب محدودیت هاست و حمایت لازم را ندارد، در نتیجه بنا بر اهمیت خانواده لزوم حمایت بیشتر احساس می شود.
خانواده از منظر بین الملل اهمیّت زیادی دارد تا آنجا که بیست و پنجم اردیبهشت ماه به عنوان «روز بین المللی خانواده ها» نامیده شده است. چنین اقدامی بدین معنی است که خانواده با مسائلی جهانی که حل و فصل آنها همتی بین المللی می طلبد، مواجه است. از سوی دیگر، اسناد بین المللی نیز در نهاد خانواده اثر گذاشته و در رابطه با خانواده، ازدواج و به خصوص حقوق زنان و کودکان بنیان های حقوقی نظام ملّی خانواده را اعم از سن ازدواج، حق طلاق، حق اشتغال و سایر وجوه دستخوش تغییر کرده است. با این حال با در نظر گرفتن مبانی الهی نظام حقوقی ایران و با اعتقاد به جامعیت و جهان شمولی احکام اسلام در پاسخ گویی به تمامی مسائل مبتلابه بشریت در تمامی زمان ها و مکان ها و برتری این مبانی دینی بر تمامی تفکرات بشری به عنوان اندیشه هایی الهی، بررسی تحولات حقوقی خانواده در اسناد بین المللی و مقایسه ی کاربردی و ارزشی آن با احکام شرعی- حقوقی ایران ضروری است. این مقاله درصدد اثبات این مطلب است که آنچه شریعت اسلامی سالها قبل تشریع نموده، از آنچه این اسناد امروزه ارائه می دهند بسیار مترقی تر است.
از موارد مهمی که مصلحت در اجرای احکام نقش اساسی یافته و تشخیص و کارسازی آن به مکلفین وا نهاده شده است، ولایت و سرپرستی بر کودکان است. با آنکه سرپرستی بر کودکان به دلیل ناتوانی و حجر فراگیر آنها گستره ی وسیعی دارد، لیکن عنصر «مصلحت» دامنه ی آن را محدود می کند و نظام سرپرستی را موجه جلوه می دهد. با این وجود پرسش های متعددی در این باره مطرح است که چندان به آنها عنایت نشده است و بیم آن می رود که این کاستی و غفلت موجب تضییع حقوق کودکان یا اهمال و سوء استفاده ی سرپرستان گردد. نوشتار حاضر با منظور قرار دادن این موضوع و پرسش های طرح شده تلاش می کند طی پنج مبحث مفهوم، اهمیت و جایگاه مصلحت در سرپرستی و حضانت کودکان و تأثیر آن در تصدّی ولایت قهری و اعمال سرپرستی را بررسی کند و نسبی و متغیّر بودن این عنصر مهم را تبیین کند.
نظام حقوقی خانواده در اسلام مجموعه ای از حقوق و تکالیف خانوادگی است که با اصل معروف یا اخلاق مداری در خانواده پیوندی وثیق دارد. اهمیت این پیوند با عنایت به هدف تشکیل خانواده در قرآن کریم یعنی ایجاد مودت و رحمت در روابط زوجین و با رجوع به منابع و متون اسلامی نمایان است. مفهوم «تکالیف زوجین» در بردارنده ی مجموعه مسئولیت های هر یک از زوجین در خانواده است که در دیدگاه اسلام، با طبیعت بیولوژیکی دو جنس زن و مرد پیوندی انکارناپذیر دارد. پژوهش حاضر به روش اسنادی و به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، با رجوع به متون و منابع دست اول و معتبر اسلامی، مهم ترین تکالیف زوجین از منظر دین اسلام در خانواده را مطرح کرده و به واکاوی توصیه های اخلاق مدار دین اسلام در انجام دادن این تکالیف پرداخته است. نتیجه آنکه مهم ترین تکالیف زوجین در خانواده در دیدگاه اسلام، انتساب سرپرستی خانواده به مرد و واگذاری مدیریت داخلی منزل به زن است. هر یک از این تکالیف کلان، مجموعه وظایفی را در برداشته و با مکانیسم های حقوقی ویژه ای حمایت می شوند که بر اساس فرمایشات معصومین (ع)، با توصیه های اخلاق مدار متعددی با محوریت اصل «معروف» و «حسن معاشرت» و مصادیق خوش رفتاری، اکرام همسر و صبر در خانواده ملازمه دارند.
unavailable
unavailable