نقش قاعده ی لاضرر در حق خودداری زن از تمکین خاص

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دادیار دادسرای تهران

2 مدرس دانشگاه امام صادق (ع)

3 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

به محض انعقاد عقد نکاح، روابط زوجیت و حقوق و تکالیف ناشی از آن میان طرفین برقرار می شود. با وجود این فقه اسلام و بالتبع آن قانون گذار ایران در مواردی زوجه را از تمکین خاص در برابر زوج معاف دانسته است. قانون مدنی ایران صرفاً در فرض ابتلای زوج به امراض مقاربتی، به صراحت عدم تمکین خاص را جایز دانسته است؛ حال آنکه فروض متعدد دیگری موضوع حکم مقنن قرار نگرفته است؛ فروضی چون تشدید بیماری زوجه یا تأخیر در بهبودی وی در نتیجه الزام به تمکین خاص، بیماری مسری زوج یا وجود برخی انحرافات جنسی در وی. در چنین مواضعی با استناد به قاعده ی لاضرر باید به جواز زوجه در عدم تمکین خاص حکم داد. هرچند اصلاح قوانین حاکم و به ویژه تصریح به برخی مصادیق بارز، ضروری است.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم
  • ارشدی، علی­یار. «بررسی قانون مدنی- بخش حقوق خانواده (قسمت دوم و پایانی)»، عدالت آراء، ش2 و 3 (زمستان 1384 و بهار 1385).
  • اصفهانی، بهاء­الدین محمد بن حسن بن محمد (فاضل هندی) 1405. کشف ­اللثام، قم، مکتبه آیه­الله العظمی مرعشی نجفی، ج 2.
  • ــــــــ 1416، کشف­اللثام، قم، النشر الاسلامی، ج 7.
  • امامی، سیدحسن 1376. حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، ج 4.
  • بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم 1405. الحدائق ­الناضره فی احکام العتره الطاهره، محقق و مصحح: محمدتقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقرم، قم، اسلامی، ج 25.
  • جبعی عاملی، زین­الدین 1416. مسالک الافهام، قم، المعارف الاسلامیه، ج 8.
  • حر عاملی، محمد بن حسن 1414. تفصیل وسائل الشیعه، قم، آل­البیت (ع) لإحیاء التراث، ج 18.
  • ـــــــــــ.  تفصیل وسائل الشیعه، شیخ محمد رازی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ج 14.
  • حسینی شیرازی، سید محمد 1409. الفقه، بیروت، دارالعلوم، ج 62.
  • حلبی، حمزه بن علی بن زهره 1417. غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق: شیخ ابراهیم بهادری، قم، امام صادق (ع).
  • حلی، ابن ادریس 1411. السرائر، تحقیق: لجنه التحقیق، قم، الاسلامی، ج 2.
  • حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی) 1413. قواعد الاحکام، قم، الاسلامی، ج 3.
  • ـــــــــــــ.  تحریر الاحکام، مشهد، آل البیت، ج 2.
  • حلی، ابی­طالب محمد بن حسن بن یوسف (فخرالمحققین) 1389 هـ . ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، تحقیق: کرمانی، اشتهاردی و بروجردی، قم، اسماعیلیان، ج 3.
  • حلی، ابوالقاسم نجم­الدین جعفر بن حسن (محقق حلی) 1409. شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، استقلال، ج 2.
  • خویی، سید ابوالقاسم 1410. منهاج الصالحین، قم، مهر، ج2.
  • ـــــــــــــ.  1407. کتاب النکاح، قم، لطفی و دارالهادی، ج 1.
  • دانش، تاج الزمان 1381. مجرم کیست- جرم شناسی چیست؟، تهران، کیهان.
  • دیبائی، امیر 1381. چکیده طب قانونی، دانشگاه علوم پزشکی اهواز، ج 1.
  • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد 1381. المفردات فی غریب القرآن، مصر، مکتبه و مطبعه مصطفی البالی الحلبی، ج 1.
  • روحانی، سید محمد صادق 1414. فقه الصادق، قم، دارالکتاب، ج 21.
  • شایگان، سید علی 1375. حقوق مدنی، به کوشش محمدرضا بندرچی، قزوین، طه.
  • شهری، غلامرضا و محمد خرازی 1380. مجموعه نظرهای مشورتی اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضاییه در مسائل مدنی، تهران، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
  • طباطبایی حکیم، سید محسن 1404. مستمسک العروه الوثقی، قم، مکتبه السید المرعشی، ج 14.
  • طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم 1409. العروه الوثقی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ج 2.
  • طباطبایی، سید محمدحسین 1412. المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، ج 2.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد 1375. مجمع ­البحرین و مطلع­ النیرین، تحقیق: احمد الحسینی، تهران، مرتضوی، ج 2.
  • طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن 1387. مبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق: محمد باقر بهبودی، تهران، مکتبه المرتضویه، ج 4 و 6.
  • ــــــــــ 1417. الخلاف، تحقیق: سید علی خراسانی، سید جواد شهرستانی و شیخ محمد مهدی نجف، قم، اسلامی، ج 4.
  • علم ­الهدی، مرتضی 1405. رسائل، تحقیق: السید مهدی رجایی، قم، دارالقرآن، ج 1.
  • ـــــــــــ 1415. الانتصار، قم، تحقیق و نشر: مؤسسه النشر الاسلامی.
  • کاتوزیان، ناصر 1382. حقوق مدنی، خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، ج 1.
  • کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی) 1411. جامع المقاصد، قم، تحقیق و نشر: مؤسسه آل­البیت، ج 12.
  • کلینی، ابی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق  1407. اصول کافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 5.
  • گنجینه آرای فقهی – قضایی (نرم­افزار)، مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه.
  • گودرزی، فرامرز 1377. پزشکی قانونی، تهران، انشتین، ج 2.
  • متین دفتری، احمد 82-1381. مجموعه رویه قضایی، (مجلات حقوقی و کیفری)، تهران، رهام.
  • محقق داماد، سید مصطفی 1382. مباحثی از اصول فقه، تهران، علوم اسلامی.
  • ــــــــــــــ 1383. قواعد فقه 1، بخش مدنی (مالکیت، مسئولیت)، تهران، علوم اسلامی.
  • مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه 1381. مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور حقوقی، قم، مرکز تحقیقات فقهی حوزه معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه. ج 1.
  • معاونت آموزش قوه قضاییه 1387. مجموعه پرسش­ها و پاسخ­های حقوقی در امور خانواده، تهران، جاودانه.
  • معاونت آموزش قوه قضاییه 1388. توصیف و تحلیل علمی آرای قضایی، مسائل حقوقی (1)، خانواده، تحقیق: جمعی از محققین، تهران، جاودانه، ج 1.
  • معاونت آموزش قوه قضاییه 1388. رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاه­های خانواده، تهران، جنگل، ج 3.
  • معین، محمد 1386. فرهنگ فارسی، تهران، بهزاد.
  • نجفی خوانساری، موسی بن محمد 1418. منیه الطالب فی شرح المکاسب، قم، الاسلامی، ج 3.
  • نجفی، محمد حسن.­ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: محمود قوچانی، تهران، مکتبه الاسلامیه، ج 31.
  • نراقی، احمد بن محمد مهدی 1420. عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال والحرام، بیروت، دارالهادی.
  • هاشمی­فرد، میراحمد 1363. مسائل و اختلالات جنسی در زن و مرد، تهران، سهامی چهر.
  • ولائی، عیسی 1384. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران، نی.
  • یوسفی، زین­الدین ابی علی الحسن بن ابی­طالب بن ابی­المجد (فاضل الآبی) 1410. کشف الرموز، تحقیق اشتهاردی و یزدی، قم، جامعه المدرسین، ج 2.