تبیین جامعه شناختی تأثیر فرایند نوسازی در ساختار خانواده (مقایسه ی نقاط شهری و روستایی در استان مازندران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور

2 دانشیار دانشگاه تهران

3 استادیار دانشگاه پیام نور

4 دکتری جامعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

5 نویسنده مسئول

چکیده

در ایران، نهاد خانواده در چند دهه ی اخیر عمدتاً به دلیل مؤلفه های نوسازی، سبب تغییرات ساختاری شده است. در این پژوهش تغییرات ساختاری خانواده در بستر فرایند نوسازی در استان مازندران بررسی خواهد شد. روش تحقیق، کمی و پیمایشی است. جامعه ی آماری، را تمامی سرپرستان خانوار در مناطق شهری و روستایی ساکن در استان مازندران تشکیل می دهند که تعداد آنها 931002 خانوار می باشد. حجم نمونه 400 نفر و روش نمونه گیری، خوشه ای چند مرحله ای است. یافته ها نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین متغیرهای نوع خانواده، ساختار قدرت و نگرش به فرزندآوری نقاط شهری و روستایی با سطح معنی داری 0/000 وجود دارد. بر این اساس، روستاییان نسبت به شهری ها میزان بیشتری از ویژگی های فوق را در زندگی خود تجربه کرده اند. همچنین، میانگین استقلال خواهی زنان و نگرش و رفتار باروری در بین شهری ها از روستاییان بیشتر بوده است و این تفاوت به لحاظ آماری در سطح خطای کوچکتر از 0/01 و اطمینان 0/99 نیز معنی دار می باشد و نیز بین میانگین متغیرهای روابط خویشاوندی، نگرش به ازدواج و سن ازدواج به لحاظ آماری در سطح خطای کوچک تر از 0/01 و اطمینان 0/99 تفاوت معنی داری وجود ندارد. طی چند دهه ی اخیر، نهاد خانواده و نظام خویشاوندی متأثر از فرایند و پیامدهای نوسازی، تغییر و تحولات عمیقی را در سطح عینی ساختار خانواده تجربه کرده است.

کلیدواژه‌ها


  • ×   آزاد ارمکی. «بررسی نظریه نوسازی: مطالعه موردی درباره تقدیرگرایی فرهنگی در ایران»، فرهنگ، سال 10، ش 2 و 3، (پیاپی 22 و 23)، (تابستان و پائیز 1376).

    ×   احمدی، سیروس. «بررسیرابطهشخصیتوفرهنگکار»، مجلهعلوماجتماعیدانشکدهادبیاتوعلومانسانیدانشگاهفردوسیمشهد،(بهاروتابستان 1390).

    ×   اردبیلی، هاله 1380. مروریبرنظریه‌هایاجتماعیتوسعه در پژوهشنامه اقتصادی: محمدتقی ضیایی بیگدلی، تهران، پژوهشکده امور اقتصادی وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی.

    ×   ازکیا، مصطفی 1370. جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران، تهران، اطلاعات.

    ×   ازکیا، مصطفی 1377. جامعه‌شناسی توسعه، تهران، کلمه.

    ×   ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری1377. جامعه‌شناسی توسعه، تهران، نشر کلمه.

    ×   اسملسر، نیل 1963. «به سوی نظریه­ای در نوسازی»، ترجمه‌ی محمد جواد زاهدی مازندرانی، اقتصاد کشاورزی و توسعه، تهران، ش 2، (تابستان 1372).

    ×   بستان (نجفی)، حسین و همکاران 1385. اسلام و جامعه­شناسی خانواده، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    ×   بنو عزیزی، علی‌ »جایگاه سنت و تجدد»، ترجمه‌ی محمد عابدی اردکانی، فرهنگوتوسعه، ش 18، (1374).

    ×   بهروان، حسین و اعظم علیزاده. «بررسی فردگرایی و عوامل موثر بر آن در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، علوم اجتماعی، سال 4، ش 2، (1386).

    ×   چپل، دیوید 1388. خانواده­ها در دنیای امروز، ترجمه‌ی محمد مهدی لبیبی، تهران، افکار.

    ×   ساروخانی، باقر 1389. درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان.

    ×   سرایی، حسن. «تداوم و تغییر در خانواده در بستر گذار جمعیتی»، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، ش 2، (1386).

    ×   سو، آلوین 1386. تغییر اجتماعی و توسعه: مروری بر نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی، ترجمه‌ی محمود حبیبی مظاهری، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    ×   شکربیگی، عالیه 1390. مدرن‌گرایی و سرمایه اجتماعی خانواده، تهران، جامعه‌شناسان.

    ×   عباسی شوازی، محمد جلال و رسول صادقی. «قومیت و الگوهای ازدواج در ایران»، پژوهش زنان، دوره 3، ش 1، (1384).

    ×   گود، ویلیام 1352. خانواده و جامعه، ترجمه‌ی ویدا ناصحی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    ×   لاجوردی، هاله. ساختار قدرت در خانواده، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته‌ی جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران)، (1376).

    ×   مایرون وینر، فرانکلین 1349. نوسازی جامعه: چند گفتار در شناخت دینامیسم رشد، ترجمه‌ی رحمت الله مراغه‌ای، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

    ×   مجرب، رضا. پژوهشی در روابط قدرت در یک خانواده در حال گذار: نمونه موردی شهر قوشچی در آذربایجان غربی، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران)، (1381).

    ×   محسنی، منوچهر 1379. بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در تهران، تهران، زهد.

    ×   محمدپور، احمد. بررسی فرایند و پیامدهای نوسازی در شهرستان سردشت 1300 تا 1379، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته‌ی جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز)، (1380).

    ×   ------- . بازسازی معنایی توسعه و تغییرات اجتماعی در منطقه اورامان، (پایان‌نامه دکتری جامعه شناسی توسعه و تغییرات اجتماعی، دانشگاه شیراز) (1386).

    ×   مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان مازندران.

    ×   وحیدا، فریدون و محسن نیازی. «تأملی در مورد رابطه بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی در شهر کاشان»، نامه علوم اجتماعی، ش 23، (خرداد 1383).

    ×   وزارت کشور 1392. آمار وقایع حیاتی در استان مازندران، سازمان ثبت احوال کشور، اداره کل ثبت احوال استان مازندران.

    ×   هومن، حیدر علی 1384. مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، تهران، سمت.

    • Ø Abbasi-Shavazi, M. J. & P. McDonald 2007. Family Chang in Iran: Religion, Revolution, and the State, in R. Jayakody, A. Thornton, and W. Axinn (eds.), International Family Change: Ideational Perspectives. New York: Taylor & Francis Group, LLC.
    • Ø Boserup, E. 1981. Women’s Role in Economic Development, New York: St Martin’s Press
    • Ø Cliquet, R, “Major Trans Affecting Families in the New Millennium”, western Europ and North America, Journal of Family and Marriage, (2003).
    • Ø Good, W. 1963. World Revolution and Family Patterns, London: Glencoe.
    • Ø Hansla, André, Value Orientation, Awareness of Consequences, and Environmental Concern, (Department of Psychology, University of Gothenburg, Sweden), (2011).
    • Ø -Hirshcman. C. & N. H. Minh. “Tradition and Change in Vietnemes Family Structure in The Red River Delta”, Journal of Marriage and Family, 64, (2002).
    • Ø Inglehart, Ronald 2005. World Values Survey, Islamic Republic of Iran World Values Survey.
    • Ø Jayakody, R. A. Thornton, & W. Axinn 2007. International Family Change: Ideational Perspectives. New York: Taylor & Francis Group, LLC.
    • Ø Jones, G. “Malay Marriage and Change in Peninsular Malaysia: Three Decades of Change”, Population and Development Review 7(2), (1981).
    • Ø -Malhotra, A, & A. O. Tsui. “Marriage Timing in Sri Lanka: The Role of Modern Norms and Ideas”, Journal of Marriage and the Family, 58(2), (1996).
    • Ø -Parsons, Talcott, & Shils, E, A. (Toward a General Theory of action, Harvard University Press), (1962).
    • Ø Schwarzer, Steve (2011), Political socialization as the driving factor for political engagement and political participation. Paper prepared for the Eelecdem workship in "Advanced Techniques for Political Communication Research: Content Analysis", March 20-24, Amsterdam.
    • Ø Smelser, Neil J (1973), Processes of social change, in: N. J. Smelser (Ed), Sociology; An Introduction, 709- 62, New York: Wiley.
    • Ø Turner , Ralph H.(1970),  Family & Relationships, New York: John Wiley & Sons.
    • Ø -Toren, N. “Tradition and Transition: family change in Israel”, Journal of Gender Issues, Vol. 21, (2003).
    • Ø Vago, Steven(2003), Social Change, Fifth Edition, London: Perentice Hall.