مداخله ی حکومت اسلامی درباره ی حقوق خانواده (ظرفیت ها و ضرورت گاه ها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده

چکیده

مسائل خانواده در میان اضلاع سه گانه قوانین شرع، اراده ی زوجین و مصالح حکومت قرار دارد. ضلع سوم با استفاده از ابزارهای حاکمیتی می تواند در راستای پیشگیری از مشکلات یا حل مسائل خانواده در دو حوزه ی تقنین و قضا، درباره ی این واحد دست به مداخله بزند. ظرفیت ها و ضرورت گاه هایی برای این مداخله وجود دارد که در حوزه ی تقنین عبارتند از: تقنین مولوی به جای تعابیر ارشادی در متن قانون، جایگزینی عبارات موسع، وجود ضرورت ها و مصلحت های اجتماعی، مصداق یابی عسروحرج و به روزر سانی قانون درباره ی آن، استفاده از ظرفیت قاعده ی لاضرر و در نهایت وضع قوانین غیرفقهی در تقویت قوانین فقهی. در عرصه ی قضایی نیز مواردی همچون ابرام حکم شرعی به واسطه ی حکم حکومتی مبتنی بر نفی ضرر، لزوم حمایت از طرف ضعیف در قراردادها و توسعه ی روش های قضایی پیشنهاد شده اند. در تکمیل دو حوزه ی فوق، مداخله ی غیرحقوقی حاکمیت در راستای کارآمدسازی نهاد قانون نیز حائز اهمیت است.

کلیدواژه‌ها


  • ×      ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین 1405. عوالی اللئالی العزیزه فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء.

    ×   اسدی، لیلا، «سیاست‌های افتراقی در رسیدگی به دعاوی خانوادگی و راهبرد‌های آن»، ندای صادق، ش47، (1386)

    ×   انصاری، باقر، 1378. نقش قاضی در تحول نظام حقوقی، تهران، میزان.

    ×   بحر‌العلوم، سید عزالدین سید علی 1415. بحوث فقهیه (محاضرات آیت الله حسین حلی)، قم، المنار.

    ×   حاجی ده‌آبادی، احمد 1389. بایسته‌های تقنین با نگاهی انتقادی به قانون مجازات اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.

    ×   حبیبی‌تبار، جواد. «طلاق و لایحه حمایت از خانواده»، مطالعات راهبردی زنان، ش34، (1388).

    ×   حر عاملی، محمدبن حسن 1409. تفصیل وسایل­الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، قم، آل‌البیت.

    ×   حسینی شیرازی، محمد 1413. الفقه، القواعد الفقهیه، بیروت، مؤسسه امام رضا علیه السلام.

    ×   حسینی مراغی، سید‌ میرعبد‌الفتاح 1417. العناوین الفقهیة، قم، النشر الاسلامی.

    ×   خوانسارى نجفى، موسى، 1373. رسالة فی قاعدة نفی الضرر، تهران، المکتبة المحمدیة.

    ×   خویی، سیدابوالقاسم. مصباح الاصول، قم، مکتبه الداوری.

    ×   داودی، هما، «ارتباط قوانین خانواده و رویه قضایی با آسیب­های خانوادگی»، ندای صادق، ش47، (1386).

    ×   راسخ، محمد 1381. حق و مصلحت، تهران، طرح نو.

    ×   __________ «ویژگی­های ذاتی و عرضی قانون»، مجلس و پژوهش، ش51، (1385).

    ×   سیفی مازندرانی، علی­اکبر 1428. دلیل تحریرالوسیله، ولایة فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

    ×   صافی گلپایگانی، لطف‌الله 1412. الاحکام الشرعیه لاتتغیر، قم، دارالقرآن الکریم.

    ×   صدر، محمدباقر1420. قاعدة لاضرر و لاضرار، قم، دارالصادقین للطباعة و النشر.

    ×   صرامی، سیف الله 1380. احکام حکومتی و مصلحت، تهران، عبیر.

    ×   طوسى، محمدبن حسن 1400. النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت، دار الکتاب العربی.

    ×   غروی نائینی، میرزا محمد حسین 1373. منیة الطالب فی حاشیه المکاسب، تهران، محمدیه.

    ×   فاضل لنکرانی، محمد 1419. تفصیل الشریعه، تهران، عروج.

    ×   __________ محمد. جامع­المسائل، قم، مطبوعاتی امیر.

    ×   کاتوزیان، ناصر 1386. توجیه و نقد رویه قضایی، تهران، پایدار.

    ×   کاشف الغطاء، جعفر. کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، اصفهان، مهدوی.

    ×   کلسن، هانس 1387. نظریه حقوقی ناب، ترجمه­ی اسماعیل نعمت اللهی، تهران، سمت.

    ×   کلینی، محمدبن یعقوب 1407. الکافی، ترجمه­ی علی اکبر غفاری، قم، دارالکتب الاسلامیه.

    ×   کلینی، محمدبن یعقوب 1429. الکافی، قم، دارالحدیث.

    ×   معاونت حقوقی ریاست جمهوری 1390. معاونت تدوین ، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، مجموعه قوانین و مقررات خانواده.

    ×   مکارم شیرازی، ناصر 1412. تعلیقات علی العروه الوثقی، قم، مدرسه امیرامؤمنین علیه السلام.

    ×   منتظری، حسینعلی 1409. دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.

    ×   موسوی خمینی، سید روح الله 1385. الرسائل، تحقیق مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان.

    ×   _______ 1381. المکاسب المحرمه، تحقیق مجتبی تهرانی، قم، اسماعیلیان.

    ×   _________ 1421. البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.

    ×   _________ 1369. صحیفه نور، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    ×   موسوی گلپایگانی، محمد‌رضا 1401. کتاب القضاء، قم، مطبعة الخیام.

    ×   نجفی، محمد حسن 1404. جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ترجمه­ی عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

    ×   وحدتی شبیری، سید حسن 1385. مبانی مسؤولیت قراردادی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

    ×   هادوی تهرانی، مهدی 1389. ولایت و دیانت، قم، مؤسسه فرهنگی خانه خرد.

    ×   یزدی، سید محمد کاظم 1414. قم، کتابفروشی داوری. 

    • Ø http://www.rcd.tn
    • Ø http://www.alassy.net
    • Ø http://www.arablegalportal.org